عوامل شش‌گانه شکست ارتش اشغالگر

روزنامه صهیونیستی گزارش داد که ارتش اشغالگر نتایج کمیته مسؤول بررسی گزارش‌های نظامی مربوط به شکست فاجعه‌بار ارتش در روز هفتم اکتبر ۲۰۲۳، موسوم به عملیات «طوفان الاقصی» را منتشر کرد.

به گزارش ایسنا، در این گزارش که رسانه‌های عبری آن را «تحقیقِ تحقیقات» نامیده‌اند، تصریح شده است که شکست ارتش صهیونیستی در آن روز «نظام‌مند» بوده و نه صرفاً «تاکتیکی و لحظه‌ای».

روزنامه معاریو نوشت در متن گزارش آمده است: «داستان شب پیش از هفتم اکتبر وجود دارد، اما لازم است عملیات‌هایی را که پیش از آن شب آغاز شده بود نیز بررسی کرد. ارتش اسرائیل برای سناریوی جنگی ناگهانی آماده نبود.»

«ایال زامیر» رئیس ستاد ارتش رژیم صهیونیستی در سخنرانی خود گفت: «گزارش گروه کارشناسان که امروز ارائه شد، گامی مهم در مسیر درک جامع ضروری برای ما به عنوان جامعه و سازمان نظامی است. برای جلوگیری از تکرار چنین شکست‌هایی، لازم است تحلیلی فراگیر از تعامل میان سازمان‌ها و سطوح فرماندهی انجام گیرد؛ مسائلی که هنوز بازبینی نشده‌اند. از این رو به یک بررسی نظامی گسترده و سراسری نیاز داریم.»

زامیر از تشکیل کمیته رسمی دولتی تحقیق خودداری کرد و تنها از عبارت «کمیته تحقیق خارجی» استفاده نمود.

او افزود: «تیم کارشناسی که اصلاحات را بررسی کرد، دریافت که همه فرماندهانی که در روند بازبینی‌ها مشارکت داشتند با صداقت و نیت خالص دست به تحقیق زده‌اند. با وجود شکست، ارتش اسرائیل توانست از شوک هفتم اکتبر بهبود یابد. در دو سال گذشته ما در یک جنگ چندجبهه‌ای با شجاعت و روحیه نبرد جنگیده‌ایم و دستاوردهای بی‌سابقه‌ای در جبهه‌های مختلف داشته‌ایم. توان فرماندهان شکست‌خورده در هفت اکتبر برای برخاستن از شوک، نبرد دوباره، رهبری عملیات‌ها و کسب موفقیت، نماد مقاومت و انعطاف ارتش اسرائیل است.»

به گفته زامیر، «اصلاحاتی که پس از انتشار این گزارش اجرا می‌شود، در تمام فعالیت‌های عملیاتی و جنگی و برنامه‌های کاری سال‌های آینده ادغام خواهد شد تا ارتش بتواند مأموریت خود در دفاع از اسرائیل را ادامه دهد».

گروه کارشناسی در جریان بررسی خود، ۲۵ تحقیق را موشکافی کرده و در کیفیت آنها تفاوت‌های قابل‌توجهی یافته است؛ برخی کامل و حرفه‌ای، برخی ناقص یا بدون اشاره به نقاط ضعف. برای هر تحقیق، ارزیابی تخصصی و توصیه‌های اصلاحی نوشته شد.

این گروه همچنین موضوعاتی را تعیین کرد که هنوز بازبینی نشده‌اند و به ستاد ارتش توصیه کرد آنها را تکمیل کند؛ در رأس آن بررسی نحوه‌ برخورد با اطلاعات جمع‌آوری‌شده در طول سال‌های گذشته و جنبه‌های نظامی و اجرایی «طرح دیوار اریحا» قرار دارد.

عوامل شش‌گانه شکست ۷ اکتبر

تیم تحقیق ۶ عامل اصلی را به عنوان ریشه‌های ناکامی فاجعه‌بار معرفی کرد: ۱- شکست ادراکی: اختلاف شدید میان واقعیت استراتژیک و ادراک فرماندهان درباره وضعیت غزه و حماس. ۲- شکست اطلاعاتی: ناتوانی در فهم تهدید و نبود هشدار به موقع. ۳- بی‌توجهی به طرح «دیوار اریحا». ۴- فرهنگ سازمانی معیوب: تثبیت استانداردهای نادرست عملیاتی طی سال‌های متمادی. ۵- شکاف دائمی میان سطوح فرماندهی و بخش‌های حرفه‌ای در ارزیابی تهدید و پاسخ عملیاتی. ۶- اختلال در تصمیم‌گیری و به‌کارگیری نیروها در شب حمله هفت اکتبر.

تیم کارشناسی تأکید کرد که غافلگیری هفت اکتبر برخلاف تصور، بدون اطلاعات رخ نداده است. در شب حمله، داده‌های متنوعی در دست ارتش بود که اگر تحلیل حرفه‌ای می‌شد، می‌توانست هشدار حمله بزرگ را صادر کند. در سال ۲۰۲۳ نیز برخی نهادهای نظامی هشدار داده بودند که دشمنان اسرائیل نشانه‌های «ضعف داخلی» را مشاهده کرده‌اند که بازدارندگی اسرائیل را کاهش و احتمال درگیری را افزایش می‌دهد. با وجود این هشدارها، هیچ اقدام مؤثری برای بالا بردن آمادگی نظامی صورت نگرفت.

گزارش تأکید دارد که بسیاری از دلایل شکست در طول چند سال شکل گرفته و نشانه‌ نقص ساختاری و درازمدت در کل نظام ارتش اسرائیل است.

نهادهای مسؤول در شکست

- ستاد کل ارتش: در ارزیابی خطر دشمن دچار خطای جدی شد و با وجود تعریف حماس به‌عنوان «ارتش تروریستی»، پاسخ نظامی متناسبی طراحی نکرد.

- اداره عملیات: نتوانست ارتش را برای حالت جنگ فوری آماده کند، در تفکیک و تحلیل درس‌های عملیات «نگهبان دیوارها» ناکام بود و در شب حمله تصویر دقیق از وضعیت نداشت.

- اداره اطلاعات: در تشخیص تحولات استراتژیک حماس کوتاهی کرد، تحلیل‌های مستمر درباره ساختار نظامی حماس انجام نداد و هشدار لازم را صادر نکرد. مدل اطلاعاتی مبتنی بر جمع‌آوری محدود داده‌ها سبب شد نتواند علائم آماده‌باش نظامی حماس را درک کند.

- فرماندهی جنوب: در ایفای مسؤولیت خود درباره هشدار نسبت به دشمن در حوزه‌ تحت کنترلش شکست خورد و نتوانست طرح‌های تدافعی و ترکیب نیروها را با سطح تهدید تطبیق دهد.

- تیپ غزه: در محافظت از مرزها و ارزیابی تغییرات دشمن ناکام بود، وضعیت اطلاعاتی را بروزرسانی نکرد و در برابر داده‌های هشداردهنده شب ۷ اکتبر، اقدام اصلاحی انجام نداد.

- نیروی هوایی: در دفاع از آسمان در ارتفاع پایین ضعف داشت و نتوانست تاکتیک‌های خود را با ابعاد حمله گسترده تطبیق دهد.

- نیروی دریایی: در حفظ امنیت سواحل ناتوان بود و به‌علت ارزیابی نادرست تهدیدها، نقاط راهبردی در آب‌های اقتصادی را در معرض خطر قرار داد.

تیم تحقیق یادآور شد که در آن شب، سطح هشدار در کل ارتش اسرائیل بالا نرفته و درجه آماده‌باش تغییر نکرده بود؛ موضوعی که مانع از واکنش سریع نیروهای هوایی و دریایی شد. گزارش اشاره کرد که در شب پیش از حمله، هیچ نهاد اطلاعاتی یا فرماندهی اقدام به ترسیم «تصویر جامع دشمن» نکرده و بحث حرفه‌ای درباره سطح هشدار انجام نشده است. مهم‌تر از همه، هیچ اقدام عملی میان واحدهای خط مقدم یا نیروهای ذخیره در ساعات حساس پیش از حمله صورت نگرفت.

در بخش دیگری آمده است: «با آغاز حمله، بسیاری از فرماندهان ارتش بدون دستور رسمی فوراً به جبهه جنوبی رفتند و با شجاعت برای مقابله با دشمن تلاش کردند، حتی برخی جان خود را در این تلاش از دست دادند.»

نتایج بررسی عملکرد نیروهای ناظر و دفاع منطقه‌ای

تیم تحقیق عملکرد ماموران مراقبت (ناظرها) را در شب حمله، حرفه‌ای و خونسرد ارزیابی کرد و نوشت: «آنها تا لحظات آخر با وجود خطر مستقیم شخصی، به رصد و گزارش ادامه دادند. اطلاعات ثبت‌شده توسط آنان نشانه‌های غیرعادی از فعالیت دشمن در ماه‌های پیش از حمله را نشان می‌داد که می‌توانست زمینه‌ساز هشدار اطلاعاتی باشد.»

در خصوص دفاع منطقه‌ای، گزارش ادعا می‌کند شجاعت افسران امنیت و اعضای واحدهای آماده‌باش محلی نقش تأثیرگذاری در دفاع از محلات داشت، اما حوزه‌ مدنی و اجزای دفاع منطقه‌ای در گذر زمان به حاشیه رفته و به تضعیف مفهوم دفاع منتهی شده است.

در مورد فاجعه جشن موسیقی نُووا نیز، کمیته خلئی در مفهوم مسؤولیت منطقه‌ای شناسایی کرد و خواستار بازنگری حرفه‌ای در سازمان دفاع منطقه‌ای ارتش شد، به‌ویژه در مواردی که وظایف میان ارتش و نهادهای امنیتی دیگر تقسیم می‌شود.

توصیه‌های نهایی کمیته کارشناسی

در پایان، کمیته مجموعه‌ای از پیشنهادات نظامی برای بازسازی و اصلاح ساختار ارتش ارائه داد:

- تشکیل تیم چندرشته‌ای به ریاست معاون رئیس ستاد برای تدوین طرح چندساله اجرای اصلاحات؛

- قرار دادن احتمال جنگ ناگهانی به‌عنوان محور اصلی آمادگی نظامی و فرهنگ سازمانی ارتش؛ - ادامه اصلاحات عمیق در بخش اطلاعات و اولویت دادن به هشداردهی نظامی؛

- بازبینی ساختار و مسؤولیت‌های نظام دفاع منطقه‌ای به‌گونه‌ای که رابطه‌ بین فرماندهان و منابع در جهت تحقق مسؤولیت‌ها هماهنگ شود؛

-تعریف معیارهای فرماندهی بر پایه حرفه‌گرایی نظامی و تقویت آموزش تخصصی در سطوح فرماندهی و اتاق‌های عملیات.

کمیته پس از تکمیل بررسی‌ها، نتایج و توصیه‌های خود را به رئیس ستاد ارتش اسرائیل تحویل داد.

*