گیاهان دارویی، قاتل چربی خون بالا

چربی خون بالا یکی از مشکلات رایج در جوامع امروزی است که در صورت کنترل‌نشدن می‌تواند به بیماری‌های قلبی و عروقی منجر شود. پژوهش تازه‌ای در کشورمان به بررسی نقش گیاهان دارویی در مدیریت این اختلال متابولیک پرداخته است.

به گزارش ایسنا، چربی خون بالا یا هیپرلیپیدمی، از جمله اختلالاتی است که باعث افزایش خطر ابتلا به آترواسکلروز، سکته مغزی و بیماری‌های قلبی می‌شود. بر اساس مطالعات مختلف، بیش از نیمی از بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی از درجاتی از اختلال چربی خون رنج می‌برند. شیوع جهانی این اختلال حدود ۳۹ درصد برآورد شده است و در کشورهای خاورمیانه از جمله ایران، آمارها حاکی از میزان بالاتری است. نتایج پژوهش‌های داخلی نشان می‌دهند حدود ۴۰ درصد از مردم کشور دچار نوعی از اختلال چربی خون هستند که این میزان در زنان و ساکنان شهرها بیشتر گزارش شده است.

بر اساس پژوهش‌ها عوامل متعددی از جمله ژنتیک، رژیم غذایی ناسالم و کم‌تحرکی در بروز هیپرلیپیدمی نقش دارند. در سال‌های اخیر، داروهای کاهنده چربی خون نظیر مهارکننده‌های HMG-CoA ردوکتاز به طور گسترده برای درمان به کار می‌روند، اما عوارض جانبی آن‌ها همچون مشکلات گوارشی و دردهای عضلانی موجب شده بیماران و پزشکان به دنبال روش‌های ایمن‌تر باشند. در همین راستا، توجه به درمان‌های طبیعی از جمله طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی، به عنوان رویکردی مؤثر و کم‌عارضه در حال افزایش است.

در همین زمینه، اعظم میوه‌فروشان از گروه داخلی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه به همراه یکی از همکاران خود، پژوهشی مروری درباره تأثیر گیاهان دارویی و ترکیبات زیستی فعال آن‌ها در کنترل چربی خون بالا انجام داده‌اند. این پژوهش با هدف شناسایی گیاهان مؤثر و بررسی مکانیسم‌های عملکرد آن‌ها، با مرور نتایج مطالعات داخلی و خارجی انجام شده است.

در این تحقیق مروری، محققان با جستجو در پایگاه‌های علمی بین‌المللی از جمله PubMed، Science Direct و Google Scholar، مقالات مرتبط با اثر گیاهان دارویی بر پروفایل لیپیدی را گردآوری و بررسی کردند.

نتایج نشان دادند که شماری از گیاهان دارویی رایج در طب سنتی ایران دارای خاصیت کاهش‌دهنده چربی خون هستند. از میان این گیاهان می‌توان به آویشن معمولی، کرفس، کاسنی، شاه‌تره، پنجه‌مرغی، گل‌پر، بابونه قدبلند، کنگر، جعفری وحشی، تاج‌ریزی، زرشک، شیرین‌بیان، ریواس و نعناع اشاره کرد. بررسی‌ها نشان دادند که این گیاهان از طریق مکانیسم‌هایی همچون مهار جذب چربی، افزایش سوخت‌وساز بدن و جلوگیری از اکسید شدن کلسترول مضر، به بهبود وضعیت چربی خون کمک می‌کنند.

پژوهشگران نتیجه گرفتند که استفاده از گیاهان دارویی بومی ایران در درمان چربی خون بالا ریشه‌ای دیرینه در تاریخ کشور دارد و امروزه شواهد علمی نیز این باور سنتی را تأیید می‌کنند. ترکیبات طبیعی موجود در این گیاهان از جمله فلاونوئیدها و آنتی‌اکسیدان‌ها، می‌توانند با کاهش تجمع چربی‌ها در دیواره رگ‌ها از بروز بیماری‌های قلبی پیشگیری کنند. همچنین استفاده از داروهای گیاهی، به دلیل عوارض جانبی کمتر در مقایسه با داروهای شیمیایی، می‌تواند به‌عنوان گزینه‌ای مکمل یا جایگزین برای درمان در نظر گرفته شود.

در بخش دیگری از یافته‌ها، پژوهشگران تأکید کردند که برخی از گیاهان مانند خار مریم و زرشک، اثرات مشخصی در کاهش کلسترول تام و افزایش کلسترول مفید (HDL) دارند. نتایج مطالعات بالینی نشان داده‌اند که مصرف عصاره خار مریم با دوز مشخص، موجب کاهش سنتز کلسترول در کبد و کاهش غلظت آن در صفرا می‌شود. از سوی دیگر، گیاهانی مانند زردچوبه، زنجبیل و شنبلیله با مهار آنزیم‌های دخیل در تولید کلسترول، می‌توانند سطح چربی خون را به شکل طبیعی کاهش دهند.

اهمیت این یافته‌ها زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم چربی خون بالا از عوامل اصلی بروز بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و انسداد عروق است و با تغییر سبک زندگی مدرن در حال افزایش است.

پژوهشگران این مطالعه تأکید کرده‌اند که گرایش جهانی به طب سنتی و درمان‌های گیاهی، نتیجه افزایش آگاهی نسبت به عوارض داروهای شیمیایی و تمایل به روش‌های درمانی طبیعی‌تر است. به گفته آنان، گیاهان دارویی می‌توانند نقش مؤثری در پیشگیری و مدیریت بیماری‌ها داشته باشند، به شرط آن‌که مصرف آن‌ها تحت نظارت پزشک صورت گیرد.

نتایج این پژوهش در «مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک» منتشر شده‌اند؛ مجله‌ای علمی که به بررسی دستاوردهای نوین در حوزه پزشکی و سلامت می‌پردازد و زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی اراک منتشر می‌شود.

*