خروج پ.ک.ک از ترکیه

در تحولی تاریخی، حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) روز یکشنبه اعلام کرد تمامی نیروهایش را از خاک ترکیه خارج و به شمال عراق منتقل کرده است؛ اقدامی که آنکارا آن را نشانه‌ای مثبت در مسیر تحقق هدف خود برای ایجاد «ترکیه‌ای عاری از تروریسم» می‌داند. با این حال، تحلیل‌گران می‌گویند این گام می‌تواند هم آغاز صلح باشد و هم مقدمه‌ای برای شکل تازه‌ای از درگیری در خارج از مرزهای ترکیه.

به گزارش ایسنا، شبکه الجزیره در گزارشی نوشت: حزب کارگران کردستان، که در ترکیه به عنوان سازمانی تروریستی شناخته می‌شود، روز یکشنبه در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد تمامی نیروهایش را از خاک ترکیه خارج کرده و آنها را به مناطق کوهستانی شمال عراق منتقل کرده است. این تصمیم در چارچوب طرحی تحت عنوان «ترکیه عاری از تروریسم» اتخاذ شده است.

این بیانیه توسط رهبران حزب در جریان یک کنفرانس مطبوعاتی در منطقه کوهستانی قندیل در شمال عراق – مقر اصلی این گروه – بیان شد. در این بیانیه تأکید شده است که هدف از این خروج، جلوگیری از هرگونه درگیری احتمالی و کاستن از خطر تشدید تنش در داخل ترکیه است.

تحلیل‌گران این تحول را یک نقطه عطف در نبردی می‌دانند که بیش از چهار دهه میان دولت ترکیه و حزب کارگران کردستان ترکیه ادامه داشته است. خروج نیروهای پ.ک.ک عملاً به حضور نظامی این گروه در داخل مرزهای ترکیه پایان می‌دهد و عناصر آن را به مناطق موسوم به «دفاع مشروع» در اقلیم کردستان عراق منتقل می‌کند؛ مناطقی کوهستانی و صعب‌العبور که رهبری حزب سال‌هاست آن را پایگاه خود قرار داده است.

استقبال محتاطانه آنکارا
اعلام خبر خروج نیروهای پ.ک.ک بازتاب گسترده‌ای در محافل سیاسی ترکیه داشت. دولت این کشور با وجود استقبال از این اقدام، با احتیاط نسبت به آن موضع‌گیری کرد و آن را گامی مثبت در راستای تحقق هدف «ترکیه عاری از تروریسم» توصیف کرد.

«عمر چلیک» سخنگوی حزب عدالت و توسعه در سخنانی در این باره با اشاره به این تحول گفت: خروج عناصر مسلح از داخل کشور همراه با نشانه‌های عملی از خلع سلاح است. دولت ترکیه به‌صورت میدانی اجرای این روند را تحت نظر دارد تا از جدیت و تداوم آن اطمینان حاصل کند.

در مقابل، حزب کارگران کردستان از دولت ترکیه خواست تا اقدامات قانونی لازم را برای حفظ روند صلح و جلوگیری از هرگونه بازگشت به درگیری‌ها در پیش گیرد. این حزب همچنین نسبت به «تلاش‌های خرابکارانه و تحریک‌آمیز» برخی قدرت‌های خارجی در منطقه هشدار داد و تأکید کرد که دولت ترکیه در حال اجرای نقشه راه خود با ثبات و استمرار است.

نقش عبدالله اوجالان در روند تحول
تحلیل‌گران می‌گویند این تصمیم تازه نتیجه سلسله اقداماتی است که «عبدالله اوجالان» رهبر پ.ک.ک، از درون زندان خود هدایت کرده است. این روند در واقع گامی نهایی برای پایان دادن به یکی از طولانی‌ترین و خونین‌ترین درگیری‌های داخلی ترکیه به شمار می‌رود.

ریشه این تغییر به اواخر سال ۲۰۲۴ بازمی‌گردد، زمانی که «دولت باغچلی» رهبر حزب حرکت ملی و متحد «رجب طیب اردوغان» از اوجالان خواست تا به شورش پایان دهد و وعده داد که در صورت انحلال کامل حزب، امکان تخفیف مجازات اوجالان بررسی خواهد شد.

پس از آن، در ۲۷ فوریه ۲۰۲۵، عبدالله اوجالان در پیامی تاریخی از اعضای حزب خواست تا سلاح را زمین بگذارند و به «مبارزه دموکراتیک» روی بیآورند. او تأکید کرد که مرحله آینده باید بر پایه گفت‌وگوی سیاسی در چارچوب دولت ترکیه بنا شود، نه بر مبارزه مسلحانه.

در پی این فراخوان، حزب کارگران کردستان ترکیه در اول مارس همان سال، آتش‌بس یک‌جانبه‌ای را اعلام کرد که به طولانی‌ترین دوره آرامش در این مناقشه تبدیل شد. دو ماه بعد، در دوازدهمین کنگره خود در کوه‌های قندیل، این حزب تصمیمی سرنوشت‌ساز گرفت و انحلال رسمی ساختار مسلحانه و پایان مبارزه نظامی خود را اعلام کرد.

در ۱۱ ژوئیه ۲۰۲۵ نیز صحنه‌ای نمادین از این تحول در برابر رسانه‌ها به نمایش درآمد؛ حدود ۳۰ تن از اعضا و فرماندهان حزب در یکی از غارهای منطقه دوکان در استان سلیمانیه، سلاح‌های خود را در آتش انداختند.

نگاه کارشناسان؛ میان امید و تردید
در همین راستا، «محمد یوچا» استاد دانشگاه بورسای ترکیه، در گفت‌وگو با شبکه الجزیره تصمیم پ.ک.ک را «نقطه عطفی در معادله امنیت و سیاست ترکیه» دانست و گفت: این اقدام را می‌توان پایان واقعی دوران مبارزه مسلحانه و گذار به فعالیت سیاسی دانست.

او در عین حال هشدار داد که این تحول ممکن است پیامدهای دوگانه‌ای داشته باشد و از یک سو، فرصتی برای دولت ترکیه فراهم می‌کند تا کنترل کامل خود را بر اوضاع امنیتی بازگرداند؛ از سوی دیگر، خطر انتقال درگیری به خارج از مرزهای ترکیه را افزایش می‌دهد.

به گفته یوچا، اگر این روند صادقانه دنبال شود، می‌تواند گامی میانی در مسیر انحلال کامل حزب باشد و به دولت ترکیه برتری روانی و میدانی بدهد. اما در صورت غیرواقعی بودن، ممکن است تنها یک تاکتیک موقتی باشد.

او تأکید کرد که واکنش دولت ترکیه باید ترکیبی از «احتیاط قانونی، قاطعیت امنیتی و گشودگی سیاسی مشروط» باشد. از دید او، بهترین راهبرد در این مرحله، ایجاد توازن میان بازدارندگی نظامی و گسترش تدریجی دموکراسی و حاکمیت قانون است تا بدین ترتیب فصل ۴۰ ساله درگیری به‌طور پایدار بسته شود.

تغییری راهبردی در معادلات منطقه
«علی اسمر» تحلیلگر سیاسی، نیز خروج پ.ک.ک از خاک ترکیه را «تحولی راهبردی» دانست که در چارچوب پروژه دولت ترکیه برای تحقق کشوری عاری از تروریسم معنا پیدا می‌کند.

او افزود: این تصمیم نتیجه فشارهای داخلی و منطقه‌ای است که حزب کارگران کردستان ترکیه را به پذیرش واقعیت جدید وادار کرده است. از منظر سیاسی، این اقدام نمادی از ورود ترکیه به مرحله تازه‌ای از بازسازی هویت ملی و افزایش آزادی‌های مدنی است.

اسمر همچنین ارتباط این تصمیم را با تحولات سوریه، از جمله تشکیل دولت جدید در دمشق، پررنگ دانست و گفت که این تغییر شرایط منطقه‌ای فرصت تازه‌ای برای آنکارا فراهم کرده است تا موقعیت خود را در خاورمیانه با اعتمادبه‌نفس بیشتری بازتعریف کند.

از منظر نظامی نیز، به باور اسمر، خروج نیروهای پ.ک.ک اعترافی ضمنی به شکست میدانی این گروه در برابر عملیات‌های ارتش ترکیه در شمال عراق و سوریه است. او افزود: حملات پی‌درپی ارتش ترکیه، مسیرهای تدارکاتی و شبکه‌های لجستیکی این حزب را نابود کرده است.

این کارشناس هشدار داد که چالش اصلی تازه برای آنکارا پس از این خروج آغاز می‌شود. موفقیت این مرحله به توان دولت در کنترل شاخه‌های باقی‌مانده از جمله نیروهای وابسته به یگان‌های مدافع خلق در سوریه و همچنین مدیریت فضای سیاسی داخلی بستگی دارد»

در حالی‌که بسیاری از کارشناسان از «پایان احتمالی» یکی از طولانی‌ترین منازعات غرب آسیا سخن می‌گویند، دیگران هشدار می‌دهند که ممکن است این پایان، آغازی باشد برای فصل تازه‌ای از کشمکش در مرزهای پیرامونی ترکیه؛ فصلی که تنها آینده نشان خواهد داد صلحی پایدار در پی دارد یا بازگشت دوباره سلاح.

*