آب کم است؛ چگونه مصرف کنیم؟

کم‌آبی حکایت دیروز و امروز ایران نیست. کشورمان در کمربند گرم و خشک زمین قرار دارد و همین وضعیت از دیرباز ایرانیان را به چاره‌اندیشی برای مصرف بهینه آب در سازه‌هایی مانند قنات‌ها وادار کرده است اما امروزه ایران وضعیت سخت‌تری را تجربه می‌کنند. در این میان مصرف بهینه آب بیش از هر زمان دیگری ضروری به نظر می‌رسد.

به گزارش ایسنا کشور برای پنجمین سال متوالی دچار خشکسالی است، آن هم در شرایطی که حجم سدها به‌ میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرده است چراکه ورودی آب به سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری تاکنون ۴۳ درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل بوده و میزان آن تنها به ۲۲.۴ میلیارد مترمکعب رسیده است. حفر چاه‌های متعدد غیرمجاز و اضافه برداشت چاه مجاز هم موجب شده که به قول احد وظیفه - رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی- کشور را به آبکش تبدیل کنیم.

در این شرایط ۵۲ شهر بر اساس ارزیابی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در وضعیت تنش آبی قرار دارند که در این میان وضعیت تهران بیش از پیش نگران‌کننده است. تهران نیز جزو ۵۲ شهری است که بر اساس ارزیابی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، در وضعیت تنش آبی قرار دارند؛، تهران آبی با جمعیتی بیش از ۲۰ میلیون نفر را در برمی گیرد.

ناگفته نماند بحران کم‌آبی دارای چالش‌هایی در مقیاس جهانی است. به گفته مهدی هادی - رئیس مرکز تحقیقات کیفیت آب پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران - در حال حاضر نزدیک به ۴ میلیارد نفر که تقریبا دو سوم جمعیت کره زمین را تشکیل می‌دهند، حداقل یک ماه در سال آب ندارند و بیش از دو میلیارد نفر در کشورهایی زندگی می‌کنند که منابع آب آن‌ها ناکافی است و تا سال ۲۰۳۰ تقریباً نیمی از جمعیت جهان در مناطقی زندگی خواهند کرد که با کمبود آب روبرو خواهند شد.

در این شرایط «رد پای آب» اهمیت قابل توجهی پیدا می‌کند. «رد پای آب» مقدار کل آب مورد نیاز برای تولید کالا و خدمات است؛ هر آنچه که دیده می‌شود، از لیوان تا سیب که برای تولید هر کدام، مقادیری آب مصرف شده است که به مجموع این آب مصرفی در فرایند تولید، از تهیه مواد خام تا تبدیل شدن محصول و رسیدن به دست مصرف کننده را اصطلاحا «رد پای آب» می‌نامند.

بر اساس آماری که رئیس مرکز تحقیقات کیفیت آب پژوهشکده محیط زیست، آذرماه سال گذشته اعلام کرده بود، طبق تحقیقات علمی، ردپای آب هر ایرانی به‌طور متوسط روزانه حدود ۴۳۰۰ لیتر است که بخش عمده‌ای از آن به مصرف غیرمستقیم آب در فرآیندهای تولید کالاها و خدمات مربوط می‌شود.

به گفته علی سیدزاده -مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آبفای کشور- میانگین الگوی مصرف آب در سال ۱۴۰۴ به ازای هر یک نفر ۱۳۰ لیتر در شبانه‌روز الگوی جدید تعریف و ابلاغ شده است البته حسین حقیقی - مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب منطقه ۴ - می‌گوید: سرانه مصرف آب در تهران به نسبت استانداردهای بین‌المللی خیلی بیشتر است، به‌گونه‌ای که در تهران دو برابر بیش از استاندارد آب مصرف می‌شود.

در شرایطی که کشور به‌ویژه کلانشهرهایی مانند تهران دچار بحران‌ کم‌آبی است لازم است بخش‌های مختلف اعم از کشاورزی، صنعتی، خدماتی و خانگی آب را درست مصرف کنند.

راهکارهای خانگی

یکی از نکات مهم در مصرف این است که صرفه جویی در مصرف آب باید همیشگی باشد. نصب سردوش‌ها یا سرشیرهای کم‌مصرف باید مورد توجه قرار گیرد چراکه در یک حمام ۱۰ دقیقه‌ای ۱۵۰ لیتر آب مصرف می‌شود. هنگام حمام کردن با سرشیرهای معمولی نباید دوش آب را از ابتدا تا انتهای حمام کردن باز گذاشت.

در صورت باز بودن شیر آب موقع مسواک زدن، دست کم ۵۰ لیتر آب هدر می‌رود بنابراین بهتر است مسواک زدن با استفاده از یک لیوان آب انجام شود.

در موقع شست وشوی اتومبیل با شیلنگ آب حدود ۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود، حال آنکه می‌توان با یک سطل ۲۰ لیتری آب و یک تکه اسفنج این کار را انجام داد. آبیاری گلدان و باغچه‌ها با استفاده از آبیاری قطره‌ای انتخاب مناسبی است.

استفاده از ماشین‌ لباسشویی با حداکثر وزن و حجم لباس باید مورد توجه قرار گیرد. روشن کردن ماشین ظرفشویی پس از زیاد شدن تعداد ظروف و اختصاص زمان برای ذوب مواد غذایی فریز شده و منجمد به جای قرار دادن آن زیر شیر آب از دیگر اقداماتی است که در جهت مصرف بهینه انرژی می‌توان انجام داد.

علاوه یر آن استفاده طولانی‌مدت از لباس‌ها، بازیافت ظروف و... رد پای آب فردی هر شخص کمتر می‌شود.

راهکارهای مصرف بهینه آب در حوزه کشاورزی و صنعت
کاشت گیاهان و درختچه‌های بومی و مقاوم در برابر خشکی، در مقایسه با گیاهان غیر بومی که نیازمند آب زیادی هستند، می‌تواند به صرفه‌جویی در مصرف آب کمک کند. برای صرفه‌جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی باید از شیوه‌های مناسب آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای و بارانی استفاده کرد.

در کارگاه‌های پرورش ماهی برای جلوگیری از هدر دادن و آلوده کردن آب‌های شیرین باید از سیستم‌های بسته استفاده شود. فاضلاب این کارگاه‌ها جمع آوری، وارد تصفیه‌خانه فاضلاب مرکزی و از فاضلاب تصفیه شده نیز برای آبیاری زمین‌های کشاورزی استفاده شود.

در کشاورزی باید از سم‌های دفع آفات و حشره کش همچنین کودهای شیمیایی به مقدار کم و به اندازه نیاز گیاه استفاده شود علاوه بر آن از سم‌هایی استفاده کرد که قابل تجزیه هستند و در بدن موجودات زنده ذخیره نمی‌شوند. می‌توان برای از بین بردن آفات به جای سم‌های شیمیایی از روش‌های غیر شیمیایی استفاده کرد. به این ترتیب که از دشمنان طبیعی آفت‌ها، برای از بین بردن آن‌ها استفاده کرد.

صنایع فلزی از قبیل ذوب آهن، فولاد، سرب، آلومینیوم و صنایع شیمیایی، پتروشیمی، نفت، کاغذسازی و نساجی در فرآیند تولید خود نیازمند مقادیر بالای آب هستند. به همین دلیل، صرفه جویی در مصرف آب از طریق به کارگیری مجدد ضایعات بازیافتی روش موثری برای صرفه جویی در مصرف آب به‌ شمار می‌رود. برای مثال، تولید آلومینیوم از ضایعات کهنه آلومینیوم به جای سنگ معدن، مصرف آب را تا ۹۷ درصد کاهش می‌دهد.

در جریان تولید واحدهای صنعتی باید مصرف آب را کاهش داد و از هدر رفتن مواد اولیه جلوگیری کرد به این ترتیب مقدار و آلودگی فاضلاب تخلیه شده کمتر می‌شود. در صنعت باید از روش‌های تصفیه فاضلاب استفاده شود، به‌طوری که خروجی فاضلاب تصفیه شده بر اساس استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست باشد.

فاضلاب‌های شهری بایستی به صورت اصولی تصفیه و بعد از تصفیه برای مصرف آبیاری گیاهان بی‌ثمر استفاده شود. از ریختن زباله مواد نفتی و مواد شیمیایی به درون مسیرهای فاضلاب باید جلوگیری کرد تا تصفیه فاضلاب با مشکل روبه رو نشود. در مصرف مواد شوینده و پاک‌کننده باید صرفه‌جویی شود تا این گونه ترکیبات کمتر به فاضلاب وارد شود.

لازم به ذکر است از کل منابع آبی کشور ایران، ۹۲ درصد آن در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و از این مقدار، حدود ۷۰ درصد آن هدر می‌رود بنابراین مدیریت مصرف آب در این کشور نقش موثری در مصرف بهینه آن دارد.

بیشتر بخوانید:

۱۷ نکته درباره صرفه‌جویی آب

«رد پای آب» شما چقدر است؟

کشور را تبدیل به آبکش کرده‌ایم

راهکارهای صرفه جویی در مصرف آب

سرانه مصرف آب در تهران دو برابر استانداردهای بین‌المللی

*