این نازها، طنازی نیست

صفحات شبکه‌‏های مجازی پر شده از چند سکانس از تازه‌‏ترین قسمت برنامه «جوکر». بخش‌‏هایی که اکبر عبدی، زن‌‏پوش شده و مجید مظفری او را با نام نیوشا و به‌عنوان همسر جدید خود معرفی می‌‏کند. زن‌پوشی اکبر عبدی که قرار بوده تداعی‌گر میراث طنز او در فیلم‌هایی چون «آدم‌برفی» و «خوابم میاد» باشد با عباراتی چون «هدررفتن اعتبار و ته خط یک بازیگر شگرف»، «تکرار کلیشه» و «بازتولید تصویر تمسخرآمیز از هویت زنانه» مورد انتقاد کاربران فضای مجازی قرار گرفته است.

به گزارش ایسنا، متن پیش رو گزارش روزنامه ایران از بازخوردها به حضور مجید مظفری و زن‌پوشی اکبر عبدی در جوکر است که در ادامه می‌خوانید: روزگاری درج نام‌شان در تیتراژ هر فیلم، اعتماد و اطمینانی تضمین شده بود برای درستی انتخاب تماشای آن فیلم. سال به سال که بر تجربه کاری‌شان افزوده می‌شد گره خوردن اسامی‌شان به کارگردان‌هایی چون علی حاتمی، بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی و ناصر تقوایی چنان اعتباری به کارنامه کاری‌شان داده بود که این پیشینه را به گنجینه‌ای بزرگ نه تنها برای بازیگری بلکه تاریخ سینمای ایران بدل کند. حکایت آنها اما حالا حکایت پادشاهی است که درج جواهر در پیش نهاده و آنها را یک‌یک به دریا می‌انداخت و در پاسخ به چرایی آن جواب می‌داد که «صدای برخورد آن با آب را دوست دارم.»

افول دو ستاره
ترکیب اکبر عبدی و مجید مظفری در یک رئالیتی‌شو مترادف با هدررفتن اعتبار و کارنامه درخشان‌ بازیگری برای چند لحظه لبخند شده است. ترکیبی که قرار بود احتمالاً به بمب خبری «جوکر» تبدیل شود، بالعکس عمل کرده و در سطح یک آیتم طنز گذرا و شوخی عامه‌پسند خاکستری شده و بر کارنامه درخشان این دو چهره سینمایی نشسته است.
صفحات شبکه‌‏های مجازی پر شده از چند سکانس از تازه‌‏ترین قسمت برنامه «جوکر». بخش‌‏هایی که اکبر عبدی، زن‌‏پوش شده و مجید مظفری او را با نام نیوشا و به‌عنوان همسر جدید خود معرفی می‌‏کند. زن‌پوشی اکبر عبدی که قرار بوده تداعی‌گر میراث طنز او در فیلم‌هایی چون «آدم‌برفی» و «خوابم میاد» باشد با عباراتی چون «هدررفتن اعتبار و ته خط یک بازیگر شگرف»، «تکرار کلیشه» و «بازتولید تصویر تمسخرآمیز از هویت زنانه» مورد انتقاد کاربران فضای مجازی قرار گرفته است. برخی کاربران با اشاره به تجربه حضورهای حاشیه‌ساز عبدی در برخی برنامه‌های تلویزیونی نوشته‌اند دست‌کم از مجید مظفری، بازیگر نقش‌های متین و جدی سینمای ایران چنین انتظاری نداشته‌اند. گرچه تعدادی از کاربران از انتقادات مطرح شده گلایه کرده و تلاش این دو بازیگر را بابت ایجاد لحظات مفرح در شرایط امروز شایسته قدردانی دانسته‌اند اما علاقه‌مندان جدی‌تر سینما انتقاد کرده‌اند که چرا این دو بازیگر که با کلی از بزرگان تاریخ سینمای ایران، از علی حاتمی و بهرام بیضایی تا داریوش مهرجویی دمخور بودند، باید این‌طور خودشان را به قهقرا بکشانند؟
دامون قنبرزاده، منتقد سینما در بخشی از یادداشت اینستاگرامی خود در این باره نوشته است: «اکبر عبدی اگر از هر کدام از آن بزرگان سینمای ایران که در فیلم‌های‌شان بازی کرد، فقط یک خط می‌آموخت، حالا باید در صدر مجلس نشسته بود. اما حیف که حالا در نقش نیوشا زینلی(!) آخرین خاطره‌های خوبِ کارنامه پربارش را خراب می‌کند.»

پول گرفتی، خودت را خرج کن
نداشتن مشاور، تصمیم‌های اشتباهِ شخصی، غم نان و... بخشی از عللی است که کارشناسان این حوزه از آن به عنوان تن دادن به این معرکه‌گیری و عوامل به مسلخ رفتن اعتبار این هنرمندان یاد می‌کنند. شاهین شجری کهن منتقد سینما با اشاره به رقم‌های بالایی که به عنوان دستمزد به میهمانان این دست برنامه‌ها در قالب هدیه پرداخت می‌شود از الگوهای تکرارشونده ابتذال در برنامه‌های تلویزیونی و پلتفرم‌های آنلاین نمایش یاد می‌کند. او با به کارگیری تعبیر «قیمت‌گذاری روی ابتذال» برای این جریان، می‌گوید: «در یک قاب مبتذل، آل پاچینو و آلن دلون هم مبتذل به نظر می‌رسند.»
این منتقد سینما درباره موضع‌گیری متفاوت مخاطب در مواجهه با زن‌پوشی اکبر عبدی در آثاری چون «آدم‌برفی» و «خوابم میاد» در مقایسه با «جوکر» به «ایران» می‌گوید: «بر خلاف تصورعمومی مبنی بر اینکه مخاطب شناخت کامل و تخصصی از مدیا ندارد ولی اتفاقاً حواس‌اش خیلی جمع است و متوجه اصل و بدل هر چیزی می‌شود. اگر کار اکبر عبدی در «هنرپیشه» و «آدم برفی» مورد تحسین واقع می‎شود به این خاطر است که مخاطب متوجه می‌شود که با یک کار هنری سر و کار دارد، نه با یک شبیه‌سازی بازاری و به اصطلاح معرکه‌گیری برای وایرال و دیده شدن بیشتر. تماشاگر به طور غریزی این قوه تشخیص را دارد که اصل را از بدل تشخیص دهد. به همین دلیل برای زن‌پوشی اکبر عبدی در فیلم «خوابم میاد» سرپا ایستاده و دست می‌زند و در نقطه مقابل معرکه‌گیری «جوکر» را پس می‌زند. مخاطب تشخیص می‌دهد که هدف در «جوکر» کار هنری نیست، بلکه پول هنگفتی به هنرمندی مشهور، پرداخته شده و در قبال آن از او درخواست شده خودش را خرج کند و او هم به اندازه پولی که گرفته تلاش‌اش را می‌کند.»


زن‌پوشی برای معرکه‌گیری
شجری‌کهن با یادآوری نمونه‌های مشابه و اشاره به این نکته که برای اولین‌بار نیست که در «جوکر» شاهد چنین تصاویری هستیم، ادامه می‌دهد: «بسیاری از بزرگان کمدی به این برنامه دعوت شده‌اند و خواسته سازندگان از آنها ارائه کار درخشان هنری نبوده است بلکه فقط از آنها خواسته شده که کار مبتذل چشمگیر انجام دهند تا توجه جامعه جلب شود و حتی برای سرزنش هم که شده در میدان واکنش به این برنامه قرار بگیرند. در واقع بدنامی را به گمنامی ترجیح داده‌اند و به همین خاطر هم هست که حساسیت در مخاطب بالا رفته است. چنانچه زن‌پوشی هنرمندانه و در خدمت داستان باشد، مخاطب تشخیص می‌دهد که با کار حرفه‌ای و تیپ‌سازی هنری مواجه است اما کار آقای عبدی یا حمید لولایی و دیگر دوستانی که در این برنامه معرکه‌گیری می‌کنند، تیپ‌سازی هنری نیست بلکه پاسخی درخور به دعوتی است که از آنها یک کار توجه برانگیز درخواست کرده است.»

تقویت وجوه ابتذال و موج‌سواری در فضای مجازی
فارغ از اعتراضات به جنس حضور اکبر عبدی در این برنامه بخش قابل‌توجهی از انتقادات مطرح شده در فضای مجازی به خاطر افول یک چهره مهم و قدیمی سینما و تلویزیون است؛ بازیگری که با «مسافران»، «جنگ نفت‌کش‌ها» یا «سگ‌کشی» بخشی از سابقه ذهنی مخاطب از دوره درخشان سینمای ایران شده است. شجری‌کهن در پاسخ به این سؤال که چرا شخصیت‌هایی چون مجید مظفری اعتبار خود را این‌گونه خرج رئالیتی‌شوها می‌کنند، می‌گوید: «آلن دلون و آل پاچینو را هم که بیاورید، در یک قاب مبتذل، مبتذل به چشم می‌آیند و این طبیعت برنامه‌هایی مثل «جوکر» است که وجوه ابتذال و معرکه‌گیری را بیشتر کنند برای اینکه تفکرشان این است که این گونه موج بیشتری در جامعه ایجاد می‌کنند و مردم ولو برای تقبیح این حرکات در فضای مجازی فعالیت می‌کنند و این برنامه‌ها تماشاچی بیشتری می‌گیرد.»

مزایده ابتذال
این منتقد سینما در پاسخ به نقش قوه انتخاب و تصمیم اشتباه شخصی این بازیگران برای حضور در چنین برنامه‌هایی می‌گوید: «این جریانی است که در طول این مدت خیلی‌ها را آلوده کرده و منحصر به برنامه جوکر نمی‌شود. خیلی از تاک شوهای پلتفرم‌های مختلف از جمله مافیا و پدرخوانده و... و همچنین جنگ‌ها و برنامه‌های مناسبتی تلویزیون همین رویه را دارند؛ پول‌های هنگفت میلیاردی هزینه می‌کنند برای اینکه یک بازیگر یا هنرمند را جلوی دوربین بیاورند و او را وادار به حرکتی مبتذل و سخیف کنند تا تماشاگران در فضای مجازی به آن واکنش نشان دهند و این گونه در کانون توجه قرار بگیرند. این الگو، دائم تکثیر می‌شود. باید یک بازیگر به لحاظ شخصیتی خیلی قوی باشد و مخاطبش برایش مهم باشد که وارد این بازی‌ها نشود. اگر نه هر کسی ممکن است پیش خودش فکر کند و وسوسه شود که وقتی برای حضور نیم ساعته در یک برنامه ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون دریافت می‌کند چرا این دعوت را رد کند؟! این نگرانی و ناراحتی که چرا چهره‌های هنری وارد این معرکه می‌شوند بجاست اما خب رقم‌های رد و بدل شده آن سوی ماجرا را هم ببینید. وقتی اینقدر برایشان صرف دارد چرا نکنند. انگار دارند روی ابتذال قیمت‌گذاری می‌کنند و جای تأسف و نگرانی اینجاست که این جریان همین طور ادامه خواهد یافت و شرایط روزبه‌روز بدتر خواهد شد.»

*