یک رنگدانه جذاب طبیعی برای درمان صرع و آسیب های مغزی

محققان در پژوهشی جدید تلاش کرده اند نقش یک ترکیب طبیعی را در کاهش آسیب های عصبی بررسی کنند و دریابند آیا می توان از آن برای بهبود برخی اختلالات مهم سیستم عصبی استفاده کرد.

به گزارش ایسنا، صرع و آسیب های تروماتیک مغزی و نخاعی از مهم ترین چالش های حوزه سلامت هستند، چون هم زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهند و هم هزینه های اجتماعی زیادی ایجاد می کنند. صرع یک اختلال عصبی مزمن است که با تشنج های غیرقابل پیش بینی شناخته می شود و می تواند روی حافظه، تمرکز، رفتار و روابط اجتماعی فرد اثر بگذارد. از طرف دیگر، آسیب های تروماتیک مغزی و نخاعی معمولا بر اثر ضربه های شدید ایجاد می شوند و ممکن است به مشکلات حرکتی، شناختی و حتی ناتوانی طولانی مدت منجر شوند. با وجود پیشرفت های پزشکی، درمان این شرایط هنوز پیچیده است و بسیاری از روش های درمانی موجود، یا اثربخشی محدود دارند یا عوارض جانبی قابل توجهی ایجاد می کنند. همین موضوع باعث شده جستجو برای یافتن راه های کم خطر و مؤثرتر با جدیت دنبال شود. یکی از مسیرهای امیدبخش، استفاده از ترکیبات طبیعی با خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی است.

در سال های اخیر، توجه زیادی به آستاگزانتین جلب شده است؛ یک کاروتنوئید طبیعی با رنگ قرمز و نارنجی که در جلبک ها، سالمون، میگو و برخی موجودات دریایی یافت می شود. دلیل این توجه، توانایی فوق العاده این ماده در خنثی سازی رادیکال های آزاد و عبور از سد خونی مغز است. رادیکال های آزاد مولکول های ناپایداری هستند که می توانند سلول ها را تخریب کنند و در شدت گرفتن بیماری های عصبی نقش داشته باشند. آستاگزانتین با مهار این مولکول ها و کاهش التهاب می تواند به محافظت از نورون ها کمک کند. همچنین مطالعات حیوانی نشان داده اند که این ماده قادر است شدت و تعداد تشنج ها را کاهش دهد و در مدل های آسیب مغزی، عملکرد حرکتی و شناختی را بهبود بخشد. همین ویژگی ها باعث شده این ترکیب به عنوان گزینه ای جدی برای بررسی های بیشتر مطرح شود.

صادق شیریان از گروه آسیب شناسی دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهرکرد به همراه سه همکار خود، مطالعه ای را با هدف بررسی نقش آستاگزانتین در کاهش اثرات صرع و آسیب های تروماتیک مغزی و نخاعی انجام داده اند.

روش انجام این پژوهش بر پایه مطالعه مروری بوده است. در این نوع تحقیق، پژوهشگران نتایج مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی پیشین را کنار هم قرار می دهند تا تصویری روشن تر از کارکرد یک ماده یا روش درمانی به دست آید. آن ها گزارش های علمی مربوط به اثرات آستاگزانتین را بررسی کرده اند تا ببینند این ترکیب چگونه بر مغز و نخاع اثر می گذارد، چه مکانیسم هایی را تحت تاثیر قرار می دهد و آیا می تواند نقشی درمانی داشته باشد یا خیر.

یافته های این بررسی که در «مجله علوم اعصاب شفای خاتم» وابسته به مرکز تحقیقات علوم اعصاب شفا در بیمارستان خاتم الانبیاء تهران منتشر شده‌اند، نشان می دهند که آستاگزانتین به دلیل داشتن قدرت آنتی اکسیدانی زیاد و خاصیت ضدالتهابی، می تواند در کاهش فشار اکسیداتیو و التهاب عصبی مؤثر باشد؛ دو عاملی که در شدت گرفتن صرع و آسیب های تروماتیک نقش مهمی دارند. همچنین شواهد حیوانی بیان می کنند که این ترکیب قادر است از مرگ سلول های عصبی جلوگیری کند و تا حدی عملکرد شناختی و حرکتی را پس از آسیب بهبود بخشد.

بر اساس اطلاعات ارائه‌شده در این پژوهش، آستاگزانتین از نظر تئوریک و در مدل های حیوانی، پتانسیل تبدیل شدن به یک گزینه درمانی جدید را دارد، اما برای تعیین دوز مناسب، زمان مصرف و ایمنی آن در انسان، لازم است مطالعات بالینی بیشتری انجام شود. پژوهشگران تاکید می کنند که اگرچه نتایج اولیه امیدبخش است، اما نمی توان بدون آزمون های دقیق تر آن را به عنوان درمان قطعی معرفی کرد.

همچنین، توضیح داده شده که آستاگزانتین توانایی کاهش میزان مولکول های مخرب مانند مالون دی آلدهید را دارد و در مقابل، می تواند سطح آنزیم های مفید مانند سوپراکسید دیسموتاز و گلوتاتیون پراکسیداز را افزایش دهد. این آنزیم ها از سلول ها در برابر آسیب محافظت می کنند. به علاوه این ترکیب قادر است مسیرهای التهابی مانند NF-kB را مهار کند و با کاهش سیتوکین های التهابی، شدت تشنج ها را کم کند.

آستاگزانتین با پیشگیری از مرگ سلول های عصبی و افزایش فاکتورهای ترمیم کننده مانند BDNF، می تواند روند بازسازی بافت عصبی را تقویت کند. همین ویژگی ها اهمیت یافته های پژوهش را بیشتر می کند و نشان می دهد این ماده طبیعی ممکن است بخشی از راهکارهای آینده برای درمان اختلالات عصبی باشد.

*