از شلیک تا شناسایی

دوربین‌های هوشمند پلاک‌خوان که پس از تیراندازی مرگبار دانشگاه براون به‌عنوان یکی از ابزارهای کلیدی پلیس برای شناسایی عامل این حملات معرفی شدند، بار دیگر بحث نقش فناوری‌های نظارتی در امنیت عمومی و مرزهای حریم خصوصی را به مرکز توجه افکار عمومی آمریکا کشاندند.

به گزارش ایسنا، این فناوری که با ثبت و تحلیل خودکار اطلاعات خودروها عمل می‌کند، در سال‌های اخیر به‌سرعت در شهرها و جاده‌های ایالات متحده گسترش یافته و اکنون به یکی از ابزارهای اصلی نیروهای انتظامی تبدیل شده است.

فناوری پلاک‌خوان خودکار (ALPR) با استفاده از دوربین‌های ثابت یا متحرک، تصاویر خودروهای عبوری را ثبت و سپس با کمک الگوریتم‌های پردازش تصویر، شماره پلاک و ویژگی‌های ظاهری خودرو مانند رنگ، مدل و حتی برچسب‌ها را استخراج می‌کند.

شرکت «فلک سیفتی»، یکی از بازیگران اصلی این حوزه، این سامانه‌ها را به‌صورت اجاره‌ای در اختیار پلیس‌ها و حتی برخی نهادهای خصوصی قرار می‌دهد. این دوربین‌ها معمولا با انرژی خورشیدی کار می‌کنند، به شبکه بی‌سیم متصل‌اند و قادرند روزانه ده‌ها هزار خودرو را در چند خط ترافیکی ثبت و تحلیل کنند.

در پرونده تیراندازی دانشگاه براون، پلیس پس از دریافت یک گزارش مردمی درباره خودرویی مشکوک، مشخصات آن را وارد سامانه فلک کرد. همین اقدام باعث شد دامنه جست‌وجو از هزاران خودروی عبوری به چند گزینه محدود شود و مسیر حرکت خودروی مظنون در شهرهای مختلف بازسازی شود. مقامات امنیتی می‌گویند این قابلیت، به‌ویژه در شرایطی که مظنون از تغییر پلاک یا خودروی اجاره‌ای استفاده می‌کند، ارزش عملیاتی بالایی دارد و می‌تواند زمان شناسایی و تعقیب را به شکل چشمگیری کاهش دهد.

حامیان این فناوری معتقدند دوربین‌های پلاک‌خوان نقش مهمی در حل پرونده‌های پیچیده، از تیراندازی‌ها و قتل‌های زنجیره‌ای گرفته تا تصادف‌های منجر به فرار راننده، ایفا کرده‌اند. به گفته شرکت‌های سازنده، هدف اصلی این سامانه‌ها افزایش امنیت عمومی و کمک به تحقیقات جنایی است، نه نظارت بر زندگی روزمره شهروندان. آنها تاکید می‌کنند که این دوربین‌ها عابران پیاده یا فضاهای غیرخودرویی را ثبت نمی‌کنند و صرفا بر خودروها متمرکزند.

با این حال، در سال‌های اخیر موجی از انتقادها نسبت به گسترش بی‌ضابطه این فناوری شکل گرفته است. منتقدان، به‌ویژه نهادهای مدافع حقوق مدنی، هشدار می‌دهند که این سامانه‌ها به‌طور ناخواسته به ابزار «نظارت همگانی» تبدیل شده‌اند. از نگاه آن‌ها، دوربین‌های پلاک‌خوان نه‌تنها اطلاعات مظنونان، بلکه داده‌های مربوط به رفت‌وآمد میلیون‌ها شهروند عادی را نیز ذخیره می‌کنند؛ داده‌هایی که در بسیاری از ایالت‌ها محدودیت قانونی روشنی برای مدت نگهداری یا نحوه استفاده از آن‌ها وجود ندارد.

نگرانی اصلی این است که چنین پایگاه‌های داده‌ای بتوانند الگوهای رفت‌وآمد افراد را در طول زمان آشکار کنند و به نقض حریم خصوصی منجر شوند. برخی شهرها به همین دلیل همکاری خود با شرکت‌های ارائه‌دهنده این فناوری را متوقف کرده یا خواستار تدوین قوانین سخت‌گیرانه‌تر شده‌اند. منتقدان خواهان ایجاد سازوکارهای نظارتی، محدودیت زمانی برای نگهداری داده‌ها و شفافیت در اشتراک‌گذاری اطلاعات هستند.

در نهایت، تجربه تیراندازی دانشگاه براون نشان داد که فناوری پلاک‌خوان می‌تواند ابزاری قدرتمند در دست پلیس باشد، اما هم‌زمان این واقعیت را نیز برجسته کرد که بدون چارچوب‌های قانونی و نظارتی مشخص، همین ابزار می‌تواند به منبعی برای نگرانی‌های جدی اجتماعی تبدیل شود؛ نگرانی‌هایی که پاسخ به آنها، آینده استفاده از این فناوری را تعیین خواهد کرد.

*