صندلی‌های خالی رهبران خلیج فارس در نشست شرم‌الشیخ

وقتی «دونالد ترامپ» و «عبدالفتاح السیسی» رهبران جهان را برای تثبیت و جشن گرفتن توافق آتش‌بس غزه گرد هم آوردند، دو غایب آشکار در شرم‌الشیخ مصر به چشم می‌آمد: «محمد بن سلمان»، ولیعهد عربستان سعودی و «محمد بن زاید»، رئیس جمهور امارات متحده عربی.

به گزارش ایسنا، منابع سعودی، اماراتی و مصری به میدل ایست آی گفتند که عدم حضور آنها نشانه‌ای آشکار بود مبنی بر اینکه قدرت‌های بزرگ عرب خلیج فارس مصمم هستند که به مصر اجازه ندهند در کانون توجه و تحسین قرار گیرد.

این اجلاس در تفرجگاه دریای سرخ به ریاست مشترک روسای جمهور مصر و ایالات متحده برگزار شد و نقش کلیدی - و بحث‌برانگیز - مصر را در طول نسل‌کشی اسرائیل در غزه برجسته کرد.

قاهره در دو سال گذشته اغلب محل ملاقات مذاکره‌کنندگان بود و مقامات مصری در کنار سایر کشورها مانند قطر به عنوان میانجی عمل کرده‌اند. با این حال، مصر نیز در حالی که اسرائیل گذرگاه رفح بین غزه و شبه جزیره سینای مصر را بسته بود، نظاره‌گر بوده و به محاصره‌ای که باعث قحطی در این منطقه فلسطینی شده است، کمک کرده است.

به عنوان ثروتمندترین کشورهای منطقه، انتظار می‌رود عربستان سعودی و امارات متحده عربی، هزینه بخش عمده‌ای از کمک‌های بشردوستانه و بازسازی غزه را بپردازند. مقامات سعودی و اماراتی استدلال می‌کنند که بنابراین، کشورهایشان باید نقش بیشتری در شکل‌دهی آینده غزه ایفا کنند.

یک منبع دیپلماتیک مصری به میدل ایست آی گفت: «عدم حضور آنها پیام قدرتمندی را ارسال می‌کند که نشان می‌دهد هر دو پایتخت به ویژه ریاض از نحوه مدیریت مسئله غزه توسط مصر، ناراضی هستند.» و در حالی که رهبران ارشد خارجی مانند «رجب طیب اردوغان» از ترکیه، «امانوئل ماکرون» از فرانسه و «کر استارمر» از بریتانیا به مصر سفر کردند، حضور اعراب در کنار سعودی‌ها و اماراتی‌ها کم‌رنگ بود.

عمان، سوریه و لبنان همگی هیئت‌هایی را بدون رهبران خود اعزام کردند. یک کارشناس امنیت خاورمیانه گفت: «این یک بیانیه دیپلماتیک بود.» «این نشان می‌دهد که جهان عرب چقدر چندپاره شده است: بین تردید نسبت به طرح ایالات متحده، ترس از عادی‌سازی روابط با اسرائیل بدون عدالت برای فلسطینی‌ها، و نیاز به مهار خشم عمومی در عین حفظ روابط با غرب، دوپاره شده است.»

یک تحلیلگر مستقر در قاهره به میدل ایست آی گفت که «بدون یک موضع متحد عربی، هر توافقی که از شرم‌الشیخ بیرون بیاید، این خطر را دارد که به عنوان تحمیلی از خارج تلقی شود، نه به عنوان ابتکاری از منطقه.»

این تحلیلگر به میدل ایست آی گفت: «قرار بود این اجلاس، مصر را دوباره در راس امور نشان دهد. اما صندلی‌های خالی رهبران خلیج فارس داستان متفاوتی را روایت می‌کرد: داستان غرور، سیاست و رقابت‌های ناتمام.»

یک دیپلمات مصری نزدیک به ریاست جمهوری به میدل ایست آی گفت که ریاض و ابوظبی با فرستادن وزرا به شرم‌الشیخ به جای حاکمان خود، "بی‌میلی خود را برای دادن صحنه بزرگتر یا اعتبار بیشتر به مصر نشان می‌دهند".

این دیپلمات گفت: «مصر هفته‌ها در کانون توجه بین‌المللی به میانجیگری مذاکرات غیرمستقیمی پرداخت که منجر به آتش‌بس شکننده‌ای بین اسرائیل و حماس شد. با این حال، در ریاض و ابوظبی، این توجه باعث ناامیدی شده است. هر دو دولت معتقدند که به دلیل کمک به میانجیگری در این توافق، به ویژه با توجه به نفوذشان در واشنگتن، شایسته تقدیر هستند.»

مصر با ارتش بزرگ و تحت حمایت آمریکا، جمعیت عظیم، روابط با اسرائیل و موقعیت جغرافیایی‌اش که در خاورمیانه و آفریقا و در همسایگی فلسطین قرار دارد، از نظر تاریخی یک قدرت بزرگ عربی بوده است. اما این موقعیت در دهه‌های اخیر با ثروتمند و تأثیرگذار شدن کشورهای عربی خلیج فارس و فروپاشی اقتصاد مصر تضعیف شده است.

از زمانی که «سیسی» در سال ۲۰۱۳ با سرنگونی «محمد مرسی»، اولین رئیس جمهور منتخب دموکراتیک مصر، در یک کودتای نظامی، قدرت را به دست گرفت، عربستان سعودی و امارات متحده عربی متحدان اصلی او بوده‌اند و حمایت اقتصادی و سیاسی قابل توجهی از او ارائه داده‌اند. این حمایت به ویژه در دوران فشار اقتصادی برای دولت او بسیار مهم بوده است. بنابراین، در خلیج فارس، مصر تا حدودی به عنوان یک شریک کوچک دیده می‌شود.

به گفته منابع میدل ایست آی، «محمد بن سلمان» تلاش کرده است تا خود را به عنوان صلح‌ساز جدید جهان عرب - یک رهبر مدرن که قادر به ایجاد ثبات پس از سال‌ها آشفتگی منطقه‌ای است - معرفی کند. منبع سعودی خاطرنشان کرد: در عوض، توجه‌ها به قاهره معطوف شد.

*