مالیات‌های سبز، ابزار گذار به انرژی تجدیدپذیر

نتایج یک پژوهش دانشگاهی نشان می‌دهد مالیات‌های سبز، می‌توانند به عنوان ابزاری مؤثر برای تشویق توسعه داخلی انرژی‌های تجدیدپذیر عمل کنند.

به گزارش ایسنا، به نقل از روابط‌عمومی دانشگاه تهران، دکتر احسان رسولی‌نژاد، عضو هیأت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، با انجام پژوهشی به بررسی تأثیر مالیات‌های زیست محیطی بر واردات انرژی پایدار در بیست اقتصاد در حال توسعه در بازه زمانی ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۱ پرداخت که نتایج این پژوهش بیانگر تأثیر منفی و معنادار مالیات‌های سبز بر واردات تجهیزات انرژی سبز است و افزایش درآمدهای مالیاتی سبز، به جای تشویق به واردات، به عنوان یک محرک قوی برای توسعۀ داخلی فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر عمل کرده و وابستگی به واردات این تجهیزات را کاهش می‌دهد.

دکتر رسولی‌نژاد در این پژوهش که نتایج آن در مجله معتبر Resources Policy منتشر شده است، به بررسی تأثیر مالیات‌های زیست محیطی بر واردات انرژی پایدار در بیست اقتصاد در حال توسعه، با بهره‌گیری از روش اقتصادسنجی پیشرفته به تحلیل رابطه بین مالیات‌های سبز و دیگر متغیرهای کلیدی با واردات تجهیزات انرژی سبز پرداخته است.

وی در توضیح اهمیت و یافته‌های اصلی این مقاله، پر کردن شکاف پژوهشی، اهمیت سیاستی و رویکرد چندمتغیره را از ویژگی‌های اصلی این پژوهش برشمرد و افزود: بیشتر مطالعات پیشین در زمینه مالیات‌های سبز و انرژی پایدار بر کشورهای توسعه‌یافته متمرکز بوده‌اند. این مقاله با تمرکز بر کشورهای در حال توسعه، شکاف مهمی در ادبیات موضوع پر می‌کند. یافته‌های این مقاله همچنین می‌تواند به سیاست‌گذاران در طراحی ابزارهای مالیاتی کارآمد برای تسریع گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر کمک کند.

دکتر رسولی نژاد در توضیح رویکرد چندمتغیره این پژوهش نیز گفت: پژوهش حاضر تنها به بررسی مالیات‌های سبز بسنده نکرده، بلکه نقش متغیرهای دیگری مانند نرخ ارز، نوآوری، مصرف انرژی تجدیدپذیر و فقر را نیز در کنار آن تحلیل کرده است.

عضو هیأت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، یکی از یافته‌های محوری تحقیق را، تأثیر منفی و معنادار مالیات‌های سبز بر واردات تجهیزات انرژی سبز عنوان کرد و گفت: ضریب منفی (۰.۲۳۸-) به دست آمده نشان می‌دهد که افزایش درآمدهای مالیاتی سبز، به جای تشویق به واردات، به عنوان یک محرک قوی برای توسعۀ داخلی فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر عمل کرده و وابستگی به واردات این تجهیزات را کاهش می‌دهد. این پدیده را می‌توان به این صورت تبیین کرد که اعمال این مالیات‌ها، هزینه‌های استفاده از انرژی‌های آلاینده را برای بنگاه‌ها و مصرف‌کنندگان افزایش داده و آنان را به سمت سرمایه‌گذاری و بهره‌گیری از راه‌حل‌های بومی و پایدار سوق می‌دهد.

وی افزود: در مقابل، نرخ ارز رسمی تأثیری مثبت بر واردات تجهیزات انرژی سبز دارد. ضریب مثبت (۰.۱۹۵) حاکی از آن است که در کشورهای مورد مطالعه، افزایش نرخ ارز (کاهش ارزش پول ملی) موجب می‌شود تا واردات تجهیزات انرژی سبز از نظر هزینۀ نسبی مقرون‌به‌صرفه‌تر شده و در نتیجه حجم واردات افزایش یابد.

ضریب مثبت (۰.۰۸۹) برای متغیر درخواست‌های ثبت اختراع (به عنوان پراکسی نوآوری) نشان می‌دهد که پیشرفت‌های تکنولوژیک در حوزۀ انرژی‌های تجدیدپذیر، حتی در کشورهای در حال توسعه، موجب تنوع بخشیدن به سبد فناوری‌های قابل دسترس شده و تقاضا برای واردات انواع جدید و کارآمدتر این تجهیزات را افزایش می‌دهد. این امر گویای ارتباط مستقیم بین توانمندی داخلی در عرصۀ نوآوری و تعمیق ادغام در زنجیرۀ تأمین انرژی سبز است.

همچنین نتایج این پژوهش نشان می‌دهد میزان تعهد داخلی به انرژی‌های پاک، که با شاخص مصرف انرژی تجدیدپذیر سنجیده شده، رابطه‌ای مستقیم با واردات دارد. ضریب مثبت (۰.۱۵۹) نشان می‌دهد کشورهایی که سهم بیشتری از انرژی مصرفی خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌کنند، برای حفظ و شتاب بخشیدن به این روند، نیازمند واردات فناوری‌ها و قطعات پیشرفته‌تر هستند. این یافته مؤید آن است که گذار انرژی یک فرآیند تدریجی و وابسته به فناوری است که در مراحل اولیۀ آن، حتی کشورهای متعهد نیز ممکن است تا حدی به واردات متکی باشند.

این پژوهش به فقر به یک مانع اقتصاد اجتماعی مهم اشاره می‌کند. ضریب منفی (۰.۱۲۰-) برای نسبت فقر به وضوح نشان می‌دهد که کشورهای با سطوح بالاتر فقر، با وجود نیاز مبرم به انرژی پاک و ارزان‌قیمت، به دلیل محدودیت‌های مالی و زیرساختی، با چالش‌های بزرگی در واردات و بهره‌برداری از فناوری‌های انرژی سبز مواجه هستند. این یافته بر ضرورت طراحی سیاست‌های هدفمند و کمکی برای غلبه بر شکاف فقر و تسهیل دسترسی به انرژی پایدار برای همگان تأکید می‌کند.

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مالیات‌های سبز می‌توانند به عنوان ابزاری مؤثر برای تشویق توسعه داخلی انرژی‌های تجدیدپذیر عمل کنند، اما برای موفقیت در گذار انرژی، باید سایر عوامل مانند نوآوری، ثبات نرخ ارز و کاهش فقر نیز مورد توجه قرار گیرند. همچنین، این پژوهش بر لزوم طراحی سیاست‌های جامع، شامل مشوق‌های مالیاتی، توسعه مالی سبز، توافق‌های منطقه‌ای و جذب سرمایه‌گذاری خصوصی، برای دستیابی به اهداف انرژی پایدار در کشورهای در حال توسعه تأکید می‌کند.

این مقاله نه تنها از نظر روش‌شناسی قابل اعتماد است، بلکه از نظر سیاست‌گذاری نیز کاربردهای عملی مهمی دارد و می‌تواند به عنوان مرجعی برای پژوهش‌های آتی در حوزه اقتصاد محیط زیست و انرژی مورد استناد قرار گیرد.

*