کمیته اخلاق در بنیاد ملی علم ایران تشکیل می‌شود

رئیس بنیاد ملی علم ایران با بیان این که طرح‌های حوزه پزشکی برای تصویب در بنیاد الزام به اخذ تصویب کمیته اخلاق دارند، گفت: در خصوص شکل‌گیری کمیته اخلاق در بنیاد ملی علم ایران در حال تصمیم‌گیری هستیم.

به گزارش ایسنا، علی‌محمد سلطانی در نشست معرفی حمایت‌های بنیاد ملی علم ایران که با حضور احسان مصطفوی رئیس انستیتو پاستور ایران و مرتضی کریمی‌پور معاون تحقیقات، فناوری و آموزش انستیتو پاستور ایران و جمعی از اعضای هیات‌علمی، پژوهشگران پسادکتری و دانشجویان انستیتو پاستور ایران برگزار شد، به معرفی انواع قالب‌های حمایتی بنیاد، ساختار داوری و نظارت پرداخت.

وی ضمن اشاره به سقف مبالغ حمایتی، برنامه‌ها و فراخوان‌های بنیاد برای سال ۱۴۰۴ را معرفی کرد و ادامه داد: این برنامه‌ها و فراخوان‌ها شامل حمایت از نقاط تمرکز دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها تحت عنوان مأموریت‌گرایی، علوم و فناوری‌های کوانتوم، هوش مصنوعی، انقلاب زیستی، نانو، خوشه‌های چند تخصصی و کرسی پژوهشی در قالب طرح‌های اساسی بین‌رشته‌ای مشترک بین چند استاد، مرزهای دانش و محصولات بدیع، پژوهش‌های سیستمی در تاب‌آوری شهری تورم (مهر)، نیازهای شرکت‌های دانش‌بنیان، فراخوان‌های بین‌المللی، فراخوان‌های علوم انسانی، فراخوان ترویج و مردمی‌سازی علم و شب علم است.

سلطانی در رابطه با فراخوان‌های بین‌المللی نیز گفت: امسال فراخوان NSFC را منتشر کرده‌ایم و فراخوان CAS را نیز به‌زودی منتشر می‌کنیم. علاوه‌بر این، با روسیه و ترکیه هم فراخوان‌های همکاری مشترکی خواهیم داشت.

وی افزود: در فراخوان‌ها انتخاب از بین طرح‌ها به‌صورت کاملاً رقابتی است و تعداد طرح‌های مصوب محدودیت دارد.

به گفته سلطانی، نرخ پذیرش بنیاد در سال گذشته ۳۳ درصد بوده است. اما طرح‌های مردود، به‌دلیل کمبود بودجه رد نمی‌شوند، بلکه در داوری مورد بررسی قرار گرفته و پذیرفته نمی‌شوند و یا شرایط اولیه پذیرش در بنیاد را ندارند.

تشریح فرایند داوری در بنیاد ملی علم ایران

رئیس بنیاد ملی علم ایران در ادامه توضیح داد: وقتی طرحی دریافت می‌شود، در ابتدا به لحاظ شکل و فرم بررسی می‌شود. سپس وارد یکی از کارگروه‌ها شده و غربالگری می‌شود. در ادامه برای طرح، داور تعیین می‌شود و نتایج داوری نیز در جلسه دیگری تأیید می‌شود. پس از آن، طرح وارد شورای علمی می‌شود. متوسط زمان ارزیابی طرح مصوب ۹۰ روز در سال ۱۴۰۳ بوده است. همچنین، متوسط زمان ارزیابی طرح مردود ۶۴ روز بوده که این زمان‌ها نسبت به سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۱ تقلیل یافته است. بنیادهای مشابه بنیاد ملی علم ایران هم در دنیا بین ۳ الی ۶ ماه درباره طرح، تصمیم‌گیری می‌کنند؛ البته زمان بررسی رساله دکتری سریع‌تر از سایر قالب‌های پژوهشی است.

همکاری مستمر انستیتو پاستور با بنیاد

وی با اشاره به همکاری انستیتو پاستور ایران با بنیاد ملی علم ایران، گفت: انستیتو پاستور از سال اول تشکیل بنیاد علم، طرح برای بنیاد ارسال کرده است. نرخ پذیرش طرح‌های انستیتو پاستور بیش از ۵۰ درصد است؛ در حالیکه نرخ پذیرش بلند مدت بنیاد ۳۸ درصد است و این نشانه کیفیت بالای طرح‌های ارسالی به بنیاد بوده است.

رئیس بنیاد ملی علم ایران اضافه کرد: در سال ۱۴۰۳ حدود مبلغ ۶/۲ میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۴ تاکنون ۴/۳ میلیارد تومان برای طرح‌های مصوب انستیتو پاستور در بنیاد، مبلغ حمایتی داده شده‌است.

انستیتو پاستور؛ رکن سلامت کشور

احسان مصطفوی، رئیس انستیتو پاستور ایران ضمن معرفی انستیتو پاستور به عنوان رکن سلامت کشور، تأکید کرد که ارزش این نهاد به‌خاطر برنامه‌های درازمدت آن بوده است و مردم به انستیتو پاستور اعتماد خوبی دارند.

پرسش و پاسخ رئیس بنیاد علم با اعضای هیات‌علمی انستیتو پاستور

ادامه این نشست، به پرسش و پاسخ با اعضای هیات‌علمی اختصاص یافت. یکی از پژوهشگران درخواست کرد که باتوجه به تعهد مقاله و طول مدت زمان لازم برای پذیرش مقاله، این اجازه به پژوهشگر داده شود تا طرح جدیدی را ثبت و آغاز کند.

سلطانی در پاسخ به این درخواست گفت: هر پژوهشگر عضو هیات علمی می‌تواند ۲ طرح پژوهشی فعال داشته باشد. در حال حاضر، با مراجعه به صفحه ظرفیت هر پژوهشگر از حمایت‌های بنیاد ملی علم می‌توانید با میزان ظرفیت‌ها آشنا شوید.

وی در پاسخ به این سؤال که طرح‌های مشترک با ستاد نانو هم جزء ظرفیت‌های محققان است، این موضوع را تأیید کرد.

پرسش دیگر اعضای هیات‌علمی مربوط به این موضوع بود که آیا در زمینه طرح‌هایی که منجر به محصول می‌شوند هم بنیاد ملی علم ایران فراخوان منتشر می‌کند؟

سلطانی توضیح داد: ما در بنیاد روی پژوهش سرمایه‌گذاری می‌کنیم. پژوهش می‌تواند با هدف توسعه علم، توسعه فناوری، توسعه محصول، حل مشکل و ترویج علم و ... باشد. پژوهش تا TRL چهار در حیطه حمایت‌های بنیاد است. همان‌طور که در بنیاد ملی علم ایران در فراخوان بدیع و نوظهور تا ساخت نمونه آزمایشگاهی حمایت داشته‌ایم. به‌طور کلی در بنیاد طرحی پذیرفته می‌شود که نوآوری و اثرگذاری داشته باشد؛ البته منظور از نوآوری، الزاماً نوآوری در سطح جهانی نیست، مگر اینکه طرح محقق در مرز دانش قرار داشته باشد. در عموم طرح‌های مصوب بنیاد، جدید و بدیع بودن موضوع در داخل کشور مد نظر است.

تخصیص اعتبار ویژه برای طرح‌های بین‌المللی مشترک

یکی از اعضای هیات‌علمی حاضر در این نشست، گفت: این روزها برای رفتن به کنگره مشکلاتی داریم. در دنیای امروز ما باید بتوانیم برای توسعه تحقیقات سفر داشته باشیم. اگر طرحی در بنیاد مصوب شد، فرد می‌تواند برای ارائه طرح به خارج از کشور برود؟

سلطانی تأکید کرد: نکته مهمی مطرح شد. ما به همکاری بین‌المللی در عرصه علمی کشور نیاز داریم. در بنیاد علم، اگر پژوهشگر همکار بین‌المللی داشته باشد، گرنت بیشتری به وی تعلق می‌گیرد و به مبلغ حمایتی، ۱۲۰میلیون اضافه می‌شود که این مبلغ برای هزینه سفر کردن محقق یا حضور همکار بین‌المللی در ایران است. همچنین در فراخوان‌های کرسی و خوشه چند تخصصی، هزینه حضور در کنگره‌ها در پروپوزال محققان پذیرفته می‌شود.

وی اضافه کرد: نحوه پرداخت هزینه به محقق به این‌گونه است که در ابتدای کار، ۳۰ الی ۴۰ درصد بودجه کلی به‌عنوان پیش‌پرداخت، داده می‌شود و الباقی پرداخت‌ها براساس گزارش ناظر است.

پرسش دیگری در این نشست مطرح شد که اگر طرحی در پاستور باشد که با کمبود بودجه مواجه شده است، آیا به صورت همکاری مشترک در بنیاد مورد حمایت قرار می‌گیرد؟

رئیس بنیاد ملی علم ایران در پاسخ گفت: محققان می‌توانند طرح خود را به بنیاد ارسال کنند تا بررسی شود. ما محدودیتی در این زمینه نداریم.

سلطانی در پاسخ به انتقادی مبنی بر اینکه گزارش‌دهی در هر نوبت فرآیندی پیچیده است و روند کار را کند می‌کند، گفت: ناظران ما به ندرت گزارش‌ها را معطل می‌کنند و بیشتر همان تعهدات نهایی مد نظرشان است.

وی درباره خروجی‌های طرح‌های بنیاد، توضیح داد: خروجی‌ها یا همان تعهدات، بستگی به خود طرح یا فراخوان دارد و عموماً این تعهدات را محقق پیشنهاد می‌دهد. عمدتاً محققان مقاله را به عنوان خروجی طرح‌های عادی مستمر پیشنهاد می‌دهند، اما در فراخوان‌ها نوع تعهدات مشخص شده است. مقاله باید توسط یک نشریه معتبر منتشر شده باشد و در قسمت فاندینگ آن نام INSF قید شده باشد.

وی در پاسخ به اینکه بنیاد ملی علم ایران از شرکت‌ها چه حمایتی می‌کند، گفت: ما از شرکت‌های دانش‌بنیان به طور مستقیم حمایت نمی‌کنیم اما در برنامه حمایت از پژوهش عمیق شرکت‌های دانش‌بنیان از اعضای هیات‌علمی حمایت می‌کنیم.

پیشنهاد تشکیل کمیته اخلاق در بنیاد

به نقل از بنیاد ملی علم ایران (INSF)، مرتضی کریمی پور، معاون تحقیقات، فناوری و آموزش انستیتو پاستور ایران به همکاران پژوهشگر توصیه کرد: همه همکاران تمام ملاحظات اخلاقی را رعایت کنند. وقتی محقق، طرحی را برای بنیاد می‌فرستد، طرح باید حتماً در کمیته اخلاق مصوب شود و برای این قضیه پیشنهاد می‌کنیم بنیاد هم کمیته اخلاق داشته باشد، چون دیده شده طرحی در بنیاد مصوب شده، اما در کمیته اخلاق به مشکل خورده‌است.

سلطانی در این زمینه گفت: طرح‌های حوزه پزشکی برای تصویب در بنیاد الزام به اخذ تصویب کمیته اخلاق دارند و در خصوص شکل‌گیری کمیته اخلاق در بنیاد ملی علم ایران در حال تصمیم‌گیری هستیم.

رئیس بنیاد ملی علم ایران در پاسخ به اینکه آیا گرنت فقط به اعضای هیات علمی تعلق می‌گیرد، گفت: محققان پسادکتری نیز مشمول حمایت می‌شوند. افراد غیر هیات‌علمی نمی‌توانند مستقلا به‌عنوان محقق اصلی اقدام کنند، ولی می‌توانند به عنوان همکار در کنار عضو هیات‌علمی فعالیت کنند.

پرسش دیگر یکی از حاضران راجع به این موضوع بود که آیا تعیین اولویت‌ها بر اساس ابربحران‌ها صورت می‌گیرد؟ و آیا تعهداتی که پژوهشگران ارائه می‌دهند، صرفاً پتنت یا مقاله است یا می‌تواند استارتاپ یا بالابردن یک سازوکار نظام‌مند باشدکه در خدمت سلامت کشور باشد؟

سلطانی توضیح داد: بخشی از اولویت‌ها در بنیاد ملی علم ایران به چالش‌ها و بخشی به فرصت‌ها نظیر فناوری‌های نوظهور مربوط می‌شود. ما بنیاد را نهاد سیاست‌گذار نمی‌دانیم و در زمینه اولویت‌ها از نهادهای بالادستی‌مان کمک می‌گیریم. ما با نهادهایی مثل ستادهای معاونت علمی ریاست‌جمهوری هماهنگ می‌شویم. فراخوان مهر یکی از مدل‌های ما برای پرداختن به چالش‌های بزرگ است. ما به‌دنبال آن هستیم که پلی بین پژوهشگران و ذی‌نفعان چالش‌ها باشیم.

وی در پایان خاطر نشان کرد: ما دوگانه‌ای به‌نام مقاله‌محوری و مسأله‌محوری نداریم. بهتر است این دوگانه را ایجاد نکنیم. هدف پژوهش، حل مسأله است. مقرر شده که در نقشه جامع علمی کشور چالش‌ها مطرح شوند و همین چالش‌ها می‌تواند اولویت باشد. به‌طور طبیعی نتیجه پژوهش انتشار مقاله است، ولی در بنیاد انواع خروجی‌ها از پژوهش را داریم. در علوم انسانی و اجتماعی تنوع خروجی را شاهد هستیم. افرادی که طرح به بنیاد ارسال می‌کنند، خودشان نوع خروجی‌ها را تعیین می‌کنند و در داوری این خروجی‌ها تأیید می‌شود.

*