از شعله تا شایعه

در روزهای اخیر وقوع برخی موارد آتش‌سوزی و انفجار ناشی از نشت گاز در برخی شهرهای کشور، توجه ویژه افکارعمومی مردم ایران و شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان را به‌سوی خود جلب کرده‌ است.

به گزارش ایسنا، همشهری در گزارشی آتش سوزی‌های اخیر در ایران را دستاویز جدید دشمن برای به هم ریختن آرامش جامعه توصیف کرد و نوشت: در روزهای اخیر وقوع برخی موارد آتش‌سوزی و انفجار ناشی از نشت گاز در برخی شهرهای کشور، توجه ویژه افکارعمومی مردم ایران و شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان را به‌سوی خود جلب کرده‌است. در شرایطی که بررسی‌ها نشان می‌دهد وقوع حوادثی از این دست، آن‌هم در این مقطع از سال، موضوعی مسبوق به سابقه بوده، اما برخی رسانه‌های ضدانقلاب و حساب‌های کاربری وابسته به رژیم‌صهیونیستی در شبکه‌های اجتماعی کوشیده‌اند با پیوند زدن این حوادث به «خرابکاری موساد»، ضمن ایجاد فضای رعب و وحشت در کشور، اینگونه القا کنند که زمین مواجهه تهران و تل‌آویو از «درگیری نظامی» به «ترور» و «خرابکاری» تغییر کرده و عوامل موساد همچنان در حال خرابکاری در نقاط مختلف کشور هستند.
این در حالی است که منابع رسمی تاکنون وقوع هیچ‌گونه خرابکاری را در حوادث اخیر تأیید نکرده‌اند و دلیل بسیاری از حوادث به‌وقوع پیوسته در روزهای اخیر، نشت گاز و انفجار ناشی از آن بوده است؛ موضوعی که بررسی حوادث ثبت‌شده در سال‌های گذشته، شاهدی بر مدعای «غیرطبیعی» بودن آنها نیست.

خرابکاری یا روند عادی؟
اگرچه آمارهای مقایسه‌ای دقیقی درباره روند اینگونه حوادث در دست نیست، بررسی‌های رسانه‌ای بیش از اینکه احتمال «خرابکاری» را افزایش دهد، نشان‌دهنده روند عادی اینگونه حوادث است. با اینکه در فضای‌روانی شکل گرفته پس از جنگ تحمیلی ۱۲روزه رژیم‌صهیونیستی علیه ایران، برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی تمایل بیشتری برای مرتبط کردن حوادث اخیر به «خرابکاری» دارند، واقعیت این است که بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد بروز این دست حوادث در کشوری با حدود ۹۰میلیون نفر جمعیت و ۳۰میلیون مشترک گاز نمی‌تواند «غیرطبیعی» باشد.

جمعیت ایران: حدود ۹۰میلیون نفر
تعداد مشترکان گاز: بیش از ۳۰میلیون مشترک در سراسر کشور
آمار تجمیعی: نبود آمار تجمیعی مستند درباره حوادث انفجار ناشی از نشت گاز در کشور
آمارهای گذشته: وقوع ۳۵مورد انفجار در مشترکان خانگی گاز در ۵‌ماه ابتدایی سال ۱۴۰۲
خسارت‌ها و تلفات: در حوادث ۵ماه ابتدایی سال ۱۴۰۲، حدود ۱۲نفر جان خود را از دست داده‌اند.
بررسی‌های استانی: اخبار حوادث سال ۱۴۰۳در شهرهای مختلف کشور نشان می‌دهد غالبا حوادثی از قبیل آتش‌سوزی در نیمه نخست سال ۱۴۰۳نسبت به‌مدت مشابه آن، در تعداد قابل‌توجهی از استان‌ها افزایش داشته است.

بررسی‌های ۳ساله
برخی بررسی‌های رسانه‌ای انجام شده، حکایت از آن دارد که طی ۳تابستان گذشته، چیزی حدود ۷۰انفجار ناشی از نشت گاز در نقاط مختلف ایران رخ داده است.

از شعله تا شایعه

سطح خسارت‌ها:
تخریب ساختمان‌ها
دارای تعداد قابل‌توجهی مصدوم و مجروح
گزارش فوت تعدادی از شهروندان

الگوی ثابت فصلی:
این انفجارها عمدتاً در فصل گرما رخ داده است.
حوادث بیش از هر چیز ناشی از عوامل مشترکی مانند بی‌احتیاطی در استفاده از سیلندرهای گاز، نشت لوله‌کشی‌های فرسوده یا استفاده نادرست از وسایل گرمایشی بوده‌است.

بررسی‌های رسمی:
گفته می‌شود سازمان آتش‌نشانی تهران ماهانه به‌صورت متوسط یک تا۲ انفجار گاز را ثبت می‌کند.
مسئولان مربوط تأکید کرده‌اند که ۹۰درصد از این حوادث همراه با «آوار» بوده و «غیرعمدی» هستند.

مکانیسم جنگ روانی اسرائیل
نگاهی به پیشینه عملکردی رژیم‌صهیونیستی در حوزه «جنگ روانی» می‌تواند زوایای ناپیدایی از راهبردهای این رژیم در این حوزه را نمایان کند.

۱- استراتژی جنگ روانی لبنان: رژیم ‌صهیونیستی پس از جنگ ۲۰۰۶لبنان، به‌جای درگیری نظامی مستقیم، از دکترین «جنگ روانی هوشمند» استفاده کرد. هدف این راهبرد، هدف‌گیری ذهن شهروندان و نخبگان با انتشار اخبار مبهم و تهدیدهای مداوم بود تا امنیت روانی جامعه مختل شود.

۲- تولید «ترس پایدار»: کارشناسان معتقدند تل‌آویو با ایجاد اتاق جنگ روانی، اخبار را طوری طراحی می‌کند که تهدید حمله به عاملی ثابت در فضای ایران تبدیل شود. این موضوع زندگی عادی را مختل می‌کند و سرمایه‌گذاری‌ها را کاهش می‌دهد.

۳- استفاده از رسانه‌های جهانی: یکی از اصلی‌ترین گزاره‌های مورد استفاده رژیم‌صهیونیستی در چنین حوزه‌هایی، بهره‌گیری از رسانه‌های بعضا معتبر جهانی و آمریکایی است؛ رسانه‌هایی مانند «وال‌استریت‌ژورنال»، «گاردین» و... با انتشار گزارش‌های ناقص، به بازوی جنگ روانی این رژیم تبدیل می‌شوند.

نمودی از جنگ روانی
منتسب کردن حوادث رخ‌داده در روزهای اخیر به رژیم‌صهیونیستی را می‌توان به‌عنوان قطعه‌ای از پازل «جنگ روانی» رژیم‌صهیونیستی پس از ناکامی در دستیابی به اهداف مدنظر در جریان جنگ تحمیلی ۱۲روزه به‌حساب آورد.

رویکرد طرف مقابل
نسبت‌دادن به موساد: پس از جنگ ۱۲روزه برخی رسانه‌های خارجی و کاربران فضای مجازی، انفجارهای گاز را به عملیات خرابکارانه موساد نسبت داده‌اند.
شگردهای رسانه‌ای: این ادعاها با انتشار تصاویر و پیام‌های جعلی کنایه‌آمیز و البته پرتکرار در شبکه‌های اجتماعی همراه شده‌است.
راهبرد: این رویکرد بیش از هر چیز باهدف القای ترس از «نفوذ اطلاعاتی موساد» مطرح می‌شود.
کلیدواژه: القای ادعای تغییر تاکتیکی رژیم‌صهیونیستی از «درگیری نظامی» به «ترور» و «خرابکاری»
ابزارها: اکانت‌های صهیونیستی فارسی‌زبان، رسانه‌های رسمی آمریکایی و صهیونیستی، شبکه‌ها و رسانه‌های فارسی‌زبان ضدانقلاب و...

هدف‌گیری رسانه‌ای
ترساندن مردم از حمله مجدد
القای ضعف ایران در خنثی‌سازی خرابکاری‌ها
ایجاد بی‌ثباتی و وسواس ذهنی در جامعه
ایجاد عدم‌تمرکز در ساختارهای اطلاعاتی و امنیتی کشور

واقعیت‌ ماجرا
بررسی‌های میدانی: مقایسه برخی آمارهای موجود، نشان می‌دهد انفجارهای گاز در ایران پدیده‌ای جدید نیست و در سال‌های گذشته با فراوانی مشابه رخ داده ‌است.
مثال: در تیرماه ۱۴۰۳، ۲مورد انفجار گاز در تهران گزارش شده‌است که با الگوی سال‌های قبل همخوانی دارد.
واکنش‌های رسمی: مسئولان مرتبط در روزهای اخیر با اعلام علت حوادث، تأکید کرده‌اند که نسبت دادن چنین حوادثی به خرابکاری صهیونیست‌ها، بخشی از جنگ روانی چندوجهی رژیم‌صهیونیستی است.

ابزاری مناسب برای جنگ روانی
اکنون باید به‌دنبال پاسخ مناسب و متقنی برای این سؤال بود که چرا بروز حوادث شهری اخیر در نقاط مختلف ایران، مانند انفجارهای گاز، ابزار مناسبی برای جنگ روانی تل‌آویو علیه ایران به‌حساب می‌آید.
ابهام در علت: ماهیت انفجارهای گاز که می‌تواند هم طبیعی و هم عمدی تفسیر شود، بستر ایده‌آلی را برای شایعه‌پراکنی فراهم می‌کند.
تضعیف اعتماد به حاکمیت: نسبت‌دادن این حوادث به نفوذ رژیم‌صهیونیستی، اقتدار نظامی و امنیتی ایران را زیرسؤال می‌برد و می‌تواند به‌عنوان عاملی در راستای تضعیف اعتماد عمومی به حاکمیت مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
وضعیت پساجنگ: در شرایطی که ایران پس از جنگ ۱۲روزه در حالت «آماده‌باش» برای مقابله با شرارت‌های احتمالی طرف مقابل قرار دارد، هر حادثه غیرعادی از قبیل آنچه بعضا در روزهای اخیر شاهدش بوده‌ایم، به سرعت به «حمله پنهانی دشمن» تعمیم داده می‌شود.
تلاش برای اثبات نفوذ اطلاعاتی: مقام‌های رژیم‌صهیونیستی بارها به شیوه‌های مختلف کوشیده‌اند «نفوذ اطلاعاتی» خود را در ایران القا کنند و همواره ادعای «ما همه‌جا هستیم» را مطرح کرده‌اند. موج‌سواری بر حوادث اخیر را می‌توان بخشی از یک «تصویرسازی فراواقع‌گرایانه» به‌حساب آورد.

راهکارهای مقابله
مقابله با راهبردهای دشمن صهیونیستی در جنگ‌روانی پیش رو با الزام‌ها و ضرورت‌هایی همراه است که باید مدنظر مردم و دستگاه‌های مسئول قرار داشته باشد.
افشای الگوی تاریخی: انتشار آمار رسمی انفجارهای گاز در دهه گذشته ازسوی بخش‌های مربوط، ثابت می‌کند این حوادث ربطی به عملیات نظامی و خرابکاری ندارد.
پاسخ فوری مسئولان: توضیح فنی آتش‌نشانی و دستگاه‌های مرتبط پس از هر حادثه (مثل علت‌شناسی نشت گاز) از گسترش شایعات جلوگیری خواهد کرد.
قطع زنجیره جنگ روانی: شهروندان با عدم‌اشتراک‌گذاری تصاویر جعلی و پرسش از منابع معتبر، می‌توانند زنجیره جنگ روانی را قطع کنند.
ارتقای آگاهی‌های اجتماعی: حوادث اخیر در ایران، با وجود مسبوق به سابقه بودن و دلایل فنی مطرح شده درباره علل آن، به‌دلیل فضای پساجنگی ملتهب، به ابزاری برای جنگ روانی رژیم‌صهیونیستی تبدیل شده‌اند که پادزهر آن، اقدام مؤثر و مناسب برای ارتقای آگاهی‌های عمومی و همچنین «سواد رسانه‌ای» در سطح جامعه است.

۱۶مؤلفه جنگ روانی دشمن
رژیم صهیونیستی با استفاده از محتواهای مختلف بر بستر رسانه و شبکه‌های اجتماعی، کلکسیونی از ترفندهای جنگ روانی را به‌کار گرفته است که به بخشی از آنها اشاره می‌کنیم.
تولید محتوای وحشت‌محور: پخش تصاویر جعلی از انفجارها / تلفات برای القای ناامنی
انتشار اخبار کذب زمانبندی‌شده: زمانبندی اخبار دروغ (مثلاً همزمان با انتخابات یا بحران‌های داخلی ایران)
انتساب دروغ به رسانه‌های بین‌المللی: ساخت گزارش‌های جعلی درباره ضعف نظامی ایران در رسانه‌های غربی و آمریکایی
نشر شایعات کذب: استفاده از اکانت‌های جعلی برای نشر شایعات دروغ (صدها اکانت فارسی‌زبان تحت کنترل موساد)
القای شکست ناپذیری اسرائیل: تبلیغ افسانه «ارتش شکست‌ناپذیر» با وجود آشکارشدن ضعف‌های متعدد مثل پدافند اسرائیل
تحریک و انشقاق قومی و مذهبی: سازماندهی شعارهای تجزیه‌طلبانه و وحدت شکن در شبکه‌های اجتماعی
بزرگ‌نمایی مشکلات اقتصادی: اغراق در آمار تورم و بیکاری برای ایجاد یأس
تخریب مقاومت: نسبت‌دادن مقاومت به «تروریسم» (مانند لیبل‌زنی حزب‌الله لبنان)
شبیه‌سازی حمله قریب‌الوقوع: پخش اخبار کذب درباره «آماده‌باش حمله» برای اختلال در زندگی عادی
جاسوسی سایبری: هک ایمیل‌های شخصی مقامات و نشر بخش‌های تحریف‌شده
ترویج گفتمان شکست: القای «بی‌فایده و هزینه‌زا بودن مقاومت» با مصاحبه‌های ساختگی
سوءاستفاده از حوادث طبیعی: نسبت‌دادن سیل / زلزله به «عقوبت الهی» یا «خرابکاری اسرائیل»
حمله به نمادهای دینی: تولید کاریکاتورهای توهین‌آمیز ضدشیعی و تفرقه افکن در پلتفرم‌ها
دامن‌زدن به بحران‌های زیستی: شایعه‌پراکنی درباره ویروس‌هایی که اپیدمی‌های بعدی را می‌سازند.
نفوذ در نخبگان فراری: استخدام دیاسپورای ایرانی برای مصاحبه‌های تحریک‌آمیز
ایجاد جنگ روایتی: تضاد روایت‌ها در یک واقعه (مثلاً انفجار گاز: «خطای انسانی» vs «حمله موساد»)

قابلیت‌های خرابکاری اسرائیل
عملیات‌های سریع در نخستین روز جنگ اخیر (۲۳ خرداد): تخریب و ترور در چند ساعت
قدرت بالا در جاسوسی - نفوذ - عملیات‌های الکترونیکی

تفاوت‌ در تسلط رسانه‌ای
اسرائیل در جنگ رسانه‌ای برتر عمل می‌کند.
ایران باید با حساسیت بالا، اخبار امنیتی را محافظت کند.
نمونه: آمریکا هنوز جزئیات حمله ایران به پایگاه «العدید» را فاش نکرده است.

کنترل دقیق اخبار امنیتی؛ یک ضرورت
اسرائیل و آمریکا اخبار نظامی خود را مدیریت‌شده و قطره‌ای منتشر می‌کنند.
در ایران هم باید از پردازش رسانه‌ای اخبار مبهم یا حساس خودداری شود.
اخبار غیررسمی = خوراک رسانه‌های دشمن

۲رویکرد کلیدی در مدیریت اخبار
۱. اخبار امنیتی:
تنها از مسیر مسئولان رسمی
عدم‌بازنشر گمانه‌زنی‌ها و شایعات
۲. اخبار غیرامنیتی (مثل آتش‌سوزی‌های عادی):
اطلاع‌رسانی دقیق با توضیح فنی و قانع‌کننده
پرهیز از ابهام که باعث شایعه‌سازی دشمن می‌شود.

فضای غبارآلود و تسلط دشمن بر فضای مجازی
هر ابهام یا تناقض گفتاری مسئولان، به نفع دشمن مصادره می‌شود.
دشمن حتی روی دروغ‌های آشکار هم مانور می‌دهد؛ چه رسد به ابهام‌ها!

نتیجه‌گیری
در شرایط جنگ روانی و اطلاعاتی، هر خبر یک سلاح است!
مراقبت از نحوه انتشار، تفسیر و واکنش رسانه‌ای به اخبار، یک وظیفه ملی و راهبردی است.

*