شفاف‌سازی درباره املاک آسیب‌دیده

عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به نقص‌های اساسی در نظام ارزیابی و برچسب‌گذاری واحدهای آسیب‌دیده گفت: ما هنوز ملاک مشخصی نداریم که بگوییم فلان واحد تخریبی است یا قابل بازسازی؛ حتی در سامانه‌هایی که برای این کار طراحی شده، اتصال به بانک‌های اطلاعاتی ثبت رسمی وجود ندارد.

به گزارش ایسنا، مرتضی‌هادی جابری مقدم، عضو هیات علمی دانشگاه تهران امروز در نشست تاملی بر رویکردهای بازسازی پساجنگ که در پژوهشکده سوانح طبیعی برگزار شد، با اشاره به اینکه ما به‌عنوان کارشناسان باید فاصله‌های سفید میان خطوط سیاه تصمیمات را بخوانیم، گفت: بسیاری از تصمیمات به‌ظاهر برای خدمت به مردم گرفته می‌شود، اما در عمل منجر به تقلیل مسائل بزرگ به اختلافات جزئی میان نهادها می‌شود؛ این انحرافی خطرناک است.

وی با تأکید بر اینکه نباید موضوعات مهم به دعواهای بخشی و نهادی تبدیل شوند، تصریح کرد: وقتی مسئله‌ای ملی و کلان است، نباید آن را به منازعه میان بنیاد، شهرداری یا استانداری تقلیل دهیم. این نگاه کوچک‌سازی بحران‌هاست.

طرحی که کل نظام برنامه‌ریزی شهری را دور زد

این استاد دانشگاه با اشاره به نامه‌ای که چند روز پیش از سوی شورای شهر تهران به شهرداری ارسال شده، اظهار کرد: در این نامه با استناد به "شرایط خاص" و "لزوم ارتقاء کیفیت خدمات‌رسانی"، دستوراتی صادر شده که عملاً کل طرح جامع و تفصیلی تهران را بی‌اثر می‌کند. به‌راحتی و بدون هماهنگی با مراجع قانونی، طرح‌های مصوب کنار گذاشته شده‌اند.

وی ادامه داد: چنین تصمیماتی نه تنها با اصول قانونی مغایرت دارند، بلکه عملاً مدیریت شهری را از مسیر شفاف و قابل پیگیری دور می‌کنند. این‌که در دوره‌ای از شهرداری، بدون توجه به ضوابط طرح جامع، مجوزهای متعدد بلندمرتبه‌سازی صادر شده، بدون آن‌که حتی به ایمنی سازه‌ها یا احداث پناهگاه اشاره‌ای شود، نشانه‌ای از همان بی‌توجهی به اصول کارشناسی است.

تخریب قانون و حذف نهادهای قانونی تصمیم‌گیر

جابری مقدم با گلایه از کنار گذاشتن نقش شورای شهر در تصمیم‌سازی‌ها تأکید کرد: شورای شهر، نهاد قانونی نمایندگی مردم و بالاترین مرجع قانون‌گذاری شهری است. اگر شورا صراحتاً اعلام می‌کند که تصمیمی برخلاف قانون و اختیارات قانونی بوده، چرا همچنان اجرایی می‌شود؟ این نقض غرض است.

تصمیم‌هایی که نه قانون دارد، نه کارشناسی

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: ما با نهادی مواجهیم که نه به قانون توجه دارد، نه به کارشناسی و نه حتی به دستورالعمل‌های رسمی خود. چطور ممکن است هنوز نامه‌ای که شهرداری به مناطق ارسال کرده، اجرایی نشده باشد اما همزمان تصمیمات کلان بر اساس آن اتخاذ شود؟

وی با اشاره به سابقه تاریخی بازسازی شهری در ایران و جهان گفت: تجربه بازسازی پس از جنگ جهانی دوم در برخی شهرهای اروپایی هنوز هم قابل استفاده است. در آنجا هم دولت‌ها پول نداشتند، اما اجازه ندادند اصول حرفه‌ای و اعتماد عمومی قربانی تصمیمات شتاب‌زده شود.

جابری مقدم با لحنی انتقادی افزود: این‌که دولتی مدعی است امکان ساخت ۳۰۰ واحد مسکونی را ندارد، یا دروغ است یا نشانه ناتوانی مطلق سیستم اجرایی.

فرسایش مفهوم سرمایه‌گذاری و تنزل مدیریت شهری

وی با انتقاد از تخریب چهره سرمایه‌گذار در ایران گفت: سرمایه‌گذار، تراکم‌فروش، تهیه‌کننده طرح‌ها، همه در این فرآیند تخریب شده‌اند. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای دنیا، بازسازی بدون حضور بخش خصوصی غیرممکن است.

جابری مقدم در پایان با اشاره به مسئولیت بدنه کارشناسی کشور خاطرنشان کرد: کارشناسان نباید در برابر این تحریف‌ها سکوت کنند. ما در شهری زندگی می‌کنیم که با یک بارش، خیابان‌ها قفل می‌شود، با یک گودبرداری، ساختمان‌ها فرو می‌ریزند. چطور می‌خواهید با چنین مدیریت ناپایداری، بازسازی یا توسعه پایدار را عملیاتی کنید؟

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، با انتقاد از حذف متخصصان از فرآیند تصمیم‌گیری در حوزه مدیریت شهری اظهار کرد: این‌که تصور شود می‌توان بدون تکیه بر تخصص، تجربه و دانش شهرسازی، فرآیند بازسازی شهر را پیش برد، خطرناک و غیرمنطقی است. نمی‌شود صرفاً با نشستن روی یک صندلی و صدور فرمان، یک شهر را از نو ساخت.

وی با اشاره به تجربه‌های شکست‌خورده در پروژه‌های مشابه افزود: ما بارها این مسیر را رفته‌ایم. این‌که بیایند تحت عنوان توسعه‌گر (دولوپر) چند نفر را دور هم جمع کنند و بگویند با هم شریک شوید، واحدها را بسازید، بعد با یک توافق همه‌چیز حل می‌شود، نه جدید است و نه مؤثر. در واقع، ما نه تنها هیچ تجربه موفقی از این مدل نداریم، بلکه شکست‌های متعددی هم تجربه کرده‌ایم.

تصمیم‌سازی در خلأ و بی‌پاسخ به جامعه کارشناسی

این استاد دانشگاه ادامه داد: باید از تصمیم‌گیران پرسید که اساساً چرا این تصمیم را در فاصله چند ساعت گرفتید؟ بر چه مبنایی؟ چه داده‌ای داشتید؟ حداقل به جامعه کارشناسی اعلام کنید. بیایید در دانشگاه، به صورت علنی توضیح بدهید که چرا این تصمیم اتخاذ شده است.

وی افزود: ما حق داریم بدانیم ته این مسیر کجاست. قرار است شهر به کدام سو برود؟ اگر قرار بر بازسازی است، آیا واقعاً تصور کرده‌اید این یک کار عمومی و قابل‌تقلید است که همه از پس آن برمی‌آیند؟

دانش شهرسازی را نباید کنار گذاشت

جابری مقدم با انتقاد از بی‌توجهی به تخصص‌های مختلف در حوزه مدیریت شهری گفت: شهرسازی مثل پزشکی است؛ همان‌طور که ما برای درمان به پزشک متخصص مراجعه می‌کنیم، در حوزه شهر هم باید به متخصص شهرسازی اعتماد کنیم. اگر شهرسازان نمی‌توانستند کاری بکنند، امروز وضعیت تهران این نبود. باید اعتراف کنیم که وقتی تخصص را کنار می‌گذاریم، نتایج فاجعه‌بار می‌شود.

نسخه شهرداری تهران، بازگشت به عقب است

وی با بیان اینکه نسخه‌ای که شهرداری تهران برای بازسازی ارائه کرده، ما را به تنظیمات کارخانه برمی‌گرداند، تأکید کرد: نه تنها هیچ‌یک از تجارب جهانی و حتی داخلی در آن لحاظ نشده، بلکه نگاهی سطحی و ساده‌انگارانه به مسئله بازسازی دارد. مگر ما تجربه جنگ و بازسازی نداریم؟ مگر نمی‌دانیم که بازسازی فقط ساختن دیوار نیست، بلکه سازوکار دارد، سلسله‌مراتب دارد، و دانش تخصصی می‌طلبد؟

وی با اشاره به نقص‌های اساسی در نظام ارزیابی و برچسب‌گذاری واحدهای آسیب‌دیده گفت: ما هنوز ملاک مشخصی نداریم که بگوییم فلان واحد تخریبی است یا قابل بازسازی. حتی در سامانه‌هایی که برای این کار طراحی شده، اتصال به بانک‌های اطلاعاتی ثبت رسمی وجود ندارد. در نتیجه تشخیص‌ها سلیقه‌ای است، کارشناسی نیست.

بازسازی بدون عبرت از گذشته، فاجعه‌آفرین است

جابری مقدم خطاب به مدیریت شهری تصریح کرد: اگر قرار است طرح جدیدی بیاورید، حداقل بگویید ایرادهای قبلی را شناسایی کرده‌اید. نسخه‌ای که امروز ارائه شده، هیچ‌کدام از مصیبت‌های گذشته را حل نمی‌کند. نه از تجربه بازسازی پس از جنگ بهره برده، نه از نمونه‌های بین‌المللی. این نسخه، حاصل تفکری است که گمان می‌کند تاریخ با آمدن او آغاز و با رفتنش پایان می‌یابد.

شفاف‌سازی درباره املاک آسیب‌دیده ضروری است

وی در پایان خطاب به رسانه‌ها گفت: همین حالا که ما اینجا نشسته‌ایم، جلسه‌ای با عنوان "بررسی ویژه املاک آسیب‌دیده در جنگ" در حال برگزاری است. اگر کسی بتواند آدرس دقیق این املاک را استخراج کند، روشن می‌شود که چه چیزی در پس این تصمیمات پنهان شده است.

*