بدون داده‌های دقیق، سیاست‌گذاری‌ها در ایران به نتیجه نمی‌رسند

عضو هیات علمی دانشگاه تهران تأکید کرد که عدم دسترسی به داده‌های صحیح، مانع پیشرفت و توسعه کشور در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی می‌شود.

به گزارش ایسنا، حسین میرزایی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در نشست «تبارشناسی پیمایش‌های اجتماعی و تحقیقات افکار عمومی در ایران» که در مرکز افکار سنجی(ایسپا) برگزار شد، در سخنانی به اهمیت نوآوری و نیازسنجی دقیق در نهادهای علمی کشور اشاره کرد و گفت: اگر چند مجموعه و نهاد مانند جهاد دانشگاهی در کشور وجود داشت، وضعیت ما ممکن بود بسیار بهتر از این باشد. جهاد دانشگاهی نه‌تنها خانه اول حضور من بوده، بلکه به‌طور کلی نقش مهمی در ایجاد انگیزه و نوآوری میان جوانان کشور ایفا کرده است.

بررسی جایگاه جهاد دانشگاهی در تحولات علمی کشور

وی با اشاره به سابقه فعالیت‌های جهاد دانشگاهی و دیگر نهادهای علمی مانند ایسنا و رویان، افزود: جهاد دانشگاهی به‌طور مستمر توانسته است خود را با نوآوری‌های علمی همگام کند و به رغم چالش‌ها و کمبودهای مالی، همچنان به فعالیت‌های خود ادامه دهد. این نهاد به‌دلیل توانایی در شناسایی نیازهای کشور و پاسخگویی به آن‌ها در عرصه‌های مختلف علمی و پژوهشی، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

لزوم تمرکز بر نوآوری و پیشگامی در عرصه‌های علمی

میرزایی در ادامه به ضرورت نوآوری و پیشگامی در نهادهای علمی تأکید کرد و گفت: شرط بقای هر نهاد علمی، توانایی آن در نوآوری و شناخت دقیق نیازهای کشور است. جهاد دانشگاهی همواره در این زمینه پیشرو بوده و تلاش کرده است خود را به‌روز نگه دارد. این نهاد همواره در مواجهه با چالش‌ها، به نوآوری و تغییرات بنیادی در فعالیت‌های خود پرداخته است.

تأثیر تحولات اجتماعی و علمی بر روند پژوهش‌ها

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنان خود به تاریخچه تحولات علمی در ایران اشاره کرد و گفت: از سال ۱۳۲۲ که اولین کتاب علوم اجتماعی در ایران منتشر شد، تحولات جدی در این حوزه آغاز گردید. هرچند اندیشه‌های اجتماعی در ابتدا بیشتر معطوف به تفکرات چپ بود، اما این تحولات پایه‌گذار روند علمی و آکادمیک در ایران شد. در دهه‌های بعد، تحقیقات و آموزش‌های روش‌شناسی در حوزه علوم اجتماعی نیز رشد قابل‌توجهی داشته است.

نقش نهادهای علمی در تقویت تحقیقات پیمایشی

میرزایی همچنین با اشاره به اقدامات مختلف در حوزه تحقیقات پیمایشی، بیان کرد: در دهه ۵۰ به همت اسدی و طهرانیان، کارهای مهمی در حوزه تحقیقات پیمایشی انجام شد. بعد از انقلاب نیز نهادهای علمی کشور، به‌ویژه جهاد دانشگاهی، در ادامه این مسیر تلاش کرده‌اند تا تحقیقات پیمایشی را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای علمی در کشور گسترش دهند.

در ادامه میرزایی با یادآوری همکاری‌های خود با استادان بزرگ در عرصه علوم اجتماعی، از جمله پرویز شیرانی، این اقدامات علمی را گامی مهم در تقویت بنیان‌های علمی و پژوهشی کشور دانست.

چالش‌ها و فرصت‌های تحقیقات پیمایشی در ایران

حسین میرزایی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، در ادامه سخنان خود به وضعیت تحقیقات پیمایشی در ایران و چالش‌های موجود در این حوزه پرداخت و به تصویب بند «الف» ماده ۱۶۲ قانون برنامه سوم توسعه کشور اشاره کرد.

وی گفت: بر اساس این بند، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است با انجام مطالعات لازم، شاخص‌های فرهنگی را تعریف کرده و هر دو سال یک‌بار تحولات فکری، بینشی و رفتاری جامعه را تعیین و برای بررسی در اختیار دستگاه‌ها و نهادهای ذی‌ربط قرار دهد. این اقدام به‌طور مشخص در دوران ریاست‌جمهوری محمد خاتمی گنجانده شد و تحولی در عرصه تحقیقات پیمایشی کشور به شمار می‌آید.

چالش‌های زمان‌بر در توسعه تحقیقات پیمایشی در ایران

وی همچنین به تأخیر در راه‌اندازی تحقیقات پیمایشی در ایران نسبت به سایر کشورهای دنیا اشاره کرد و افزود: با اینکه بسیاری از کشورها از دهه‌ها قبل شروع به انجام تحقیقات پیمایشی کرده‌اند، ایران در این زمینه تا حدود ۵۰ سال تأخیر داشته است. به‌طور خاص، تحقیقات پیمایشی در ایران در دهه ۷۰ و ۸۰ شروع شد و پس از آن گسترش پیدا کرد.

نقش دانشگاه‌ها در پیشبرد تحقیقات پیمایشی

میرزایی در ادامه به نقش دانشگاه‌ها در گسترش تحقیقات پیمایشی پرداخت و اظهار داشت: در کشورهای پیشرفته، تحقیقات پیمایشی اغلب زیر نظر دانشگاه‌های معتبر مانند دانشگاه میشیگان، کلمبیا و شیکاگو انجام می‌شود، اما در ایران این تحقیقات در دانشگاه‌ها به‌طور رسمی مستقر نشده‌اند. در حالی که دانشگاه‌ها باید به‌عنوان نهادهای علمی اصلی در این زمینه عمل کنند، نهادهایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مسئولیت‌های اجرایی دارند، نمی‌توانند به‌طور مستقیم این تحقیقات را پیش ببرند.

میرزایی در ادامه به لزوم توجه بیشتر به پژوهش‌های دانشگاهی در حوزه علوم اجتماعی و اهمیت تحقیقات پیمایشی در جهت شناخت تحولات جامعه تأکید کرد و گفت: برای پیشبرد تحقیقات اجتماعی در ایران، ضروری است که نهادهای علمی و دانشگاهی به‌طور جدی‌تری وارد این عرصه شوند و تحقیقات پیمایشی را در چارچوب دانشگاه‌ها پیگیری کنند.

نیاز به پایگاه جامع داده‌های اجتماعی و فرهنگی در ایران

عضو هیات علمی دانشگاه تهران، در ادامه سخنان خود به لزوم ایجاد پایگاه‌های جامع داده‌های اجتماعی و فرهنگی در کشور اشاره کرد و گفت: بعد از ۹۰ سال از تاسیس دانشگاه تهران، هنوز در ایران یک مرکز افکارسنجی یا پایگاه داده دقیق دانشگاهی نداریم. اخیراً، دانشگاه فردوسی مشهد اقداماتی در زمینه نظرسنجی و تحلیل داده‌های شبکه‌های اجتماعی انجام داده است، اما این تنها بخشی از تحقیقاتی است که به‌طور عمده در عرصه پیمایشی به آن پرداخته می‌شود.

چالش‌های عدم دسترسی به داده‌های اجتماعی و فرهنگی

میرزایی ادامه داد: به‌رغم تلاش‌های ارزشمندی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شده، هنوز پایگاه جامع داده‌های اجتماعی و فرهنگی در کشور ایجاد نشده است. این داده‌ها عمدتاً محرمانه هستند و در دسترس عموم، به ویژه محققان و دانشگاه‌ها، قرار ندارند. اگرچه قانون شفافیت ایجاب می‌کند که این داده‌ها در اختیار عموم قرار گیرد، ولی همچنان دسترسی به این داده‌ها برای انجام تحقیقات علمی وجود ندارد.

محرمانگی داده‌ها و موانع توسعه علمی

وی همچنین به چالش‌های ناشی از محرمانه بودن داده‌ها اشاره کرد و افزود: داده‌هایی که به‌طور مستمر جمع‌آوری می‌شوند، گاهی به‌طور غیرضروری محرمانه اعلام می‌شوند، حتی داده‌های فرهنگی که هیچ ارتباطی با مسائل امنیت ملی ندارند. این وضعیت موجب شده است که دسترسی محققان به داده‌ها محدود شده و امکان انجام تحقیقات علمی و پژوهشی به‌ویژه در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی بسیار دشوار شود.

لزوم دسترسی آزاد به داده‌های علمی و اجتماعی

میرزایی تأکید کرد: برای پیشبرد توسعه علمی و پژوهشی در ایران، ضروری است که داده‌های اجتماعی و فرهنگی در دسترس محققان و دانشگاه‌ها قرار گیرد تا بتوانند به‌طور دقیق‌تر و علمی‌تری به تحلیل تحولات اجتماعی بپردازند. دسترسی به داده‌ها به‌ویژه در علوم اجتماعی می‌تواند به کشف نکات جدید و سیاست‌گذاری دقیق‌تر کمک کند. بدون داده‌های مناسب و دسترسی به آن‌ها، توسعه علمی کشور متوقف خواهد شد.

وی افزود: داده‌ها یکی از ابزارهای اصلی پژوهش علمی هستند. بدون دسترسی به داده‌ها، نمی‌توان به تحلیل‌های دقیق و نتیجه‌گیری‌های علمی رسید. بنابراین، ضروری است که این داده‌ها آزادانه در اختیار جامعه علمی قرار گیرد تا از آن‌ها برای پیشبرد تحقیقات و بهبود وضعیت اجتماعی و فرهنگی کشور استفاده شود.

اهمیت داده‌ها در سیاست‌گذاری‌های اجتماعی و فرهنگی

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در ادامه سخنان خود به اهمیت داده‌ها در فرآیند سیاست‌گذاری‌های اجتماعی و فرهنگی اشاره کرد و گفت: یک داده کوچک می‌تواند تأثیرات عظیمی بر سیاست‌گذاری‌ها داشته باشد. به‌عنوان مثال، اگر مشخص شود که اوقات فراغت افراد در جامعه به‌طور فردی سپری می‌شود یا جمعی، این تغییر کوچک می‌تواند منجر به تغییرات عمده در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی شود.

وی افزود: اگر نتوانیم به داده‌های اجتماعی و فرهنگی به‌طور دقیق و علمی دسترسی پیدا کنیم، نمی‌توانیم تغییرات واقعی در جامعه ایجاد کنیم. این داده‌ها به‌عنوان ابزاری برای شناخت جامعه و تحلیل تحولات آن عمل می‌کنند. بدون دسترسی به این داده‌ها، نه علوم اجتماعی به هدف خود می‌رسند و نه دستگاه‌های اجرایی قادر به اتخاذ تصمیمات مؤثر خواهند بود.

ضرورت هم‌افزایی دانشگاه‌ها و دیگر نهادها در پیمایش‌های اجتماعی

میرزایی تأکید کرد: دانشگاه‌ها باید در کنار دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی، هم‌افزایی داشته باشند تا بتوانند به درستی داده‌ها را تحلیل کرده و به سیاست‌گذاری‌های دقیق‌تری دست یابند. اگرچه تحقیقات اجتماعی و فرهنگی محدود به پیمایش‌ها نیست، اما پیمایش به‌عنوان یکی از ابزارهای اصلی شناخت جامعه، نقش بسیار مهمی در این فرآیند دارد.

لزوم دسترسی آزاد به داده‌ها برای پیشرفت علمی

وی در پایان تأکید کرد: تا زمانی که نتوانیم به‌طور واقعی با داده‌ها و پیمایش‌ها مواجه شویم و از آن‌ها به‌عنوان ابزارهای شناخت جامعه استفاده نکنیم، هیچ‌کدام از علوم اجتماعی و دستگاه‌های اجرایی در مسیر رشد و پیشرفت قرار نخواهند گرفت. داده‌ها ابزارهایی هستند که ما بر اساس آن‌ها جهان را می‌بینیم و تصمیم‌گیری‌هایمان را انجام می‌دهیم.

*