تایم: حوضه آبریز سند سلاحی در دست هند علیه پاکستان است

رسانه آمریکایی نوشته هم‌زمان با تشدید تنش‌های نظامی بین هند و پاکستان که تهدید دهلی به قطع جریان آب رودخانه‌های مشترک در حوضه آبریز «سِند» را در پی داشته،‌ کارشناسان هشدار دادند این تصمیم در بر دارنده تهدیدهایی جدی برای اقتصاد وابسته به کشاورزی پاکستان است.

به گزارش ایسنا، هم‌زمان با شدیدترین حملات هوایی هند به خاک پاکستان در دوران صلح رسمی بین دو کشور و تبادل آتش مداوم در مرز کشمیر، ناظران نگران تشدید تنش‌ها بین این دو همسایه هسته‌ای هستند. اما فراتر از گلوله و موشک، هند از آب به عنوان سلاح دیگری در این مناقشه استفاده کرده که پاکستان آن را «اقدام جنگی» خوانده است.

فسخ پیمانی که مبنای صلح بود

مجله تایم با این مقدمه در گزارشی درباره بحران آب در میانه تنش‌های اسلام‌آباد و دهلی نوشت: نیروهای مسلح پاکستان اعلام کردند از اهداف حملات هوایی هند در بامداد چهارشنبه، پروژه برق‌آبی نیلوم-جهلم این کشور بود. این حملات تنها چند ساعت پس از آن رخ داد که نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، اعلام کرد کشورش مانع از جریان آب به خارج از مرزها خواهد شد.

مودی سه‌شنبه گفت: اکنون آب هند برای منافع هند جریان خواهد یافت، برای منافع هند ذخیره خواهد شد و برای پیشرفت هند مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

هند اواخر آوریل، پس از حمله تروریستی در پهلگام ایالت جامو و کشمیر که دهلی نو آن را «اقدامات تروریستی مداوم پاکستان در مرزها» خواند، فسخ پیمان «آب‌های سِند» را پس از ۶۵ سال اعلام کرد.

در پاسخ، پاکستان با رد ادعای نقش داشتن در این حمله، هشدار داد هرگونه تلاش برای قطع جریان آب از سوی هند که در بالادست جریان آب قرار دارد، «به عنوان یک اقدام جنگی تلقی شده و با تمام قوای ملی پاسخ داده خواهد شد.»

پیمان آب‌های سند در سال ۱۹۶۰ با میانجیگری بانک جهانی و پس از استقلال هند و پاکستان از بریتانیا در سال ۱۹۴۷ منعقد شد. این پیمان دسترسی به شش رودخانه حوضه سند را تقسیم کرد و کنترل رودخانه‌های شرقی راوی، بیاس و ستلج را به هند داده و دسترسی پاکستان به رودخانه‌های غربی سند، جهلم و چناب را تضمین کرد. این پیمان به دلیل وابستگی هر دو کشور به سیستم آبی حوضه سند برای آبیاری زمین‌های کشاورزی، به مبنای صلح در منطقه تبدیل شد.

برخی تحلیلگران هندی ادعا کرده‌اند این پیمان برای پاکستان که در پایین‌دست قرار دارد بسیار «سخاوتمندانه» بوده، چرا که ۸۰ درصد آب این حوضه آبریز را دریافت می‌کند. طبق این پیمان، هند نمی‌تواند جز برای مصارف محدود کشاورزی و تولید برق‌آبی، زیرساخت‌هایی بسازد که جریان آب رودخانه‌های غربی را محدود یا منحرف کند. هند تا پیش از خروج یکجانبه در آوریل، حتی در طول جنگ‌ها با پاکستان نیز عموما به این پیمان پایبند بود.

تهدیدی جدی برای پاکستان در پایین‌دست حوضه آبریز سند

تایم نوشت: تعلیق این پیمان تهدیدی جدی برای اقتصاد پاکستان است که نزدیک به یک چهارم آن متکی به کشاورزی است. «هیمانشو تاکر» کارشناس منابع آب منطقه‌ای در این باره می‌گوید «اکثر سیستم آبیاری، تولید برق‌آبی، تولید الکتریسیته و توسعه کلی پاکستان به شدت به حوضه سند وابسته است.»

اما مشخص نیست هند تا چه حد توانایی قطع جریان آب به پاکستان را دارد. کارشناسان معتقدند هند در حال حاضر فاقد سدهای لازم برای کنترل کامل جریان آب این رودخانه‌هاست. با این حال هندوستان تایمز در ۴ مه گزارشش داد که هند سد باگلیهار را بسته و جریان آب به پاکستان از طریق رودخانه چناب را تا ۹۰ درصد کاهش داده است. همچنین گزارش‌هایی از برنامه‌ریزی برای اقدام مشابه در سد برق‌آبی کیشانگانگا روی رودخانه جهلم وجود دارد.

حسن اف. خان، استاد سیاست شهری و محیط زیست در دانشگاه تافتس، در روزنامه داون پاکستان نوشته «اگرچه هند نمی‌تواند به سادگی جریان آب به پاکستان را قطع کند، اما نقض این پیمان در فصل خشک (دسامبر تا مه) تاثیر جدی‌تری خواهد داشت.»

به گفته او، «نگرانی اصلی این است که در فصل خشک که جریان آب در این حوضه آبریز کمتر است، ذخیره آب اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و زمان‌بندی بحرانی‌تر می‌شود.»

راه دیگر هند برای استفاده از آب به عنوان سلاح، محرمانه نگه داشتن داده‌های سیلاب است. «پرادیپ کومار ساکسن» کمیسر پیشین آب سند در هند، در آوریل به خبرگزاری پرس تراست آو ایندیا گفت که این کشور می‌تواند پس از تعلیق پیمان، از اشتراک داده‌ها با پاکستان خودداری کند، اقدامی که در فصل باران‌های موسمی می‌تواند فاجعه‌بار باشد.

*