چرا آموزش و پروش برای تعطیلی مدارس مقاومت می‌کند؟

اصرار آموزش و پرورش بر تعطیل نشدن مدارس به دلیل آلودگی هوا والدین را دچار تردید کرده که آیا فرزندانشان بهتر است در فضایی غیر مجازی با کیفیتی بهتر درس بخوانند یا در خانه از استشمام هوای آلوده دور باشند؟

به گزارش ایسنا، به نقل از فرارو، کارگروه اضطرار آلودگی هوای تهران، روز شنبه یکم آذرماه، بار تعطیل نشدن مدارس تهران را بر دوش آموزش و پرورش انداخت. اما، خود این کارگروه هم، یکشنبه دوم آذر، در جلسه شورای شهر تهران مورد انتقاد قرار گرفت تا جایی سرانجام مدارس مقطع ابتدایی تا پایان هفته مجازی شدند.

در میان این پاسکاری‌ها، سلامت مردم به ویژه کودکان در محور توجه قرار می‌گیرد. تهران در وضعیتی است که شاخص آلودگی هوا از محدوده نارنجی خارج و به نقطه‌ای رسیده که هوا برای عموم مردم ناسالم است. بنابراین افکار عمومی بین موج انتقادات، به این موضوع می‌اندیشد که چرا آموزش و پرورش اصرار به دایر بودن مدارس دارد؟

چرا تمام مقاطع را مجازی نمی‌کنند؟

پشت‌بام خانه‌ها نظاره‌گر آلودگی هوای تهران است. برخی آن را به اتاق گاز تشبیه می‌کنند. ذرات معلق و آلاینده‌هایی که بی‌دعوت به شهر نزدیک و نزدیک‌تر شده و دوردست‌های نه چندان دور از دیده پنهان می‌شوند.

وقتی شاخص آلودگی هوای تهران، روز یکشنبه دوم آذر ۱۵۰ اعلام شد، در نقطه‌ای که پیش‌تر به وضوح میدان آزادی و برج میلاد دیده می‌شد، از نظرها دور گشتند. از این روست که دانش‌آموزان و حتی دانشجویان آن عبارت نوستالژی که از دهه ۸۰ تکرار می‌شد را دوباره به کار می‌برند: «مگر که ما آبشش داریم؟»

پیش از کرونا، قضیه تعطیلی مدارس پیچیده‌تر بود. کلاسی به نام مجازی وجود نداشت و بستر آن هم فراهم نبود. پس از آن، اگرچه چالش‌های کلاس مجازی برطرف نشد، اما هر مدرسه‌ای برنامه‌ای برای ساماندهی وضعیت پیدا کرد. اواخر شهریور هم، علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش گفت: «آمادگی کامل برای آموزش مجازی در شرایط خاص را داریم.»

یکی از شرایط خاص، همین آلودگی شدید هواست. اگر شاخص کیفیت هوا (AQI) بیش از ۱۵۰ باشد و این وضعیت دو تا سه روز ادامه پیدا کند، کمیته اضطرار با حضور نمایندگان محیط‌زیست، استانداری، وزارت بهداشت، اورژانس، سازمان هواشناسی و صداوسیما تشکیل می‌شود؛ یعنی همان کمیته‌ای که اول آذرماه تشکیل شد. نکته این است بر اساس ضوابط، تعطیلی مدارس و ادارات هم زمانی اجرا می‌شود که شاخص آلودگی از ۱۵۰ عبور کند؛ یعنی دقیقا شبیه به شاخصی که هم‌اکنون آلودگی هوای تهران را می‌سنجد.

هزینه سنگین تعطیلی مدارس برای دولت

در مورد اینکه چرا مدارس مجازی نشد و وقتی هم شد فقط شامل مقطع ابتدایی بود، هنوز مسئولین توضیحی نداده‌اند، اما نگاهی به اظهارات پیشین مسولان آموزش و پرورش می‌تواند دلایل مخالف این وزارت خانه را تا حدودی توضیح دهد.

سخنگوی وزارت آموزش و پرورش فروردین ماه اشاره کرد: «یک روز تعطیلی مدارس حدود هزار میلیارد تومان هزینه دارد و با وجود همه تلاش‌ها، آموزش مجازی نمی‌تواند جایگزین مؤثری برای آموزش حضوری محسوب شود.»

پرسش این است که اصلی‌ترین دلیلی که موجب به وجود آمدن این هزینه می‌شود چیست؟ روزنامه جام جم پیش‌تر محاسبه کرده بود: «۴۰ درصد نیروهای دولتی در وزارت آموزش و پرورش مشغول به فعالیت هستند که هر روز تعطیلی در این بخش، قریب به ۱۰۰۰ میلیارد تومان برای دولت هزینه دارد.»

در مورد سایر هزینه‌ها کمتر صحبت شده و عموما مسئولین بر روی کیفیت آموزش دانش‌آموزان مانور می‌دهند. اما آیا آموزش مهم‌تر از سلامت دانش‌آموزان است؟ و چرا پس از گذشت ۳ الی ۴ سال از دوران کرونا که جهان را ملزم به بسترسازی کلاس مجازی کرد، ایران هنوز آماده نیست؟

چالش مدرسه مجازی؛ زیرساخت‌ها فقط روی کاغذ آماده‌اند

شهریور ماه بود که علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش، اساسنامه مدرسه مجازی را ابلاغ کرد. این ابلاغیه می‌توانست چنین معنایی داشته باشد که این سازمان آماده برگزاری کلاس مجازی در سطحی گسترده است. همان موقع کارشناسان تاکید داشتند که بدون آماده‌سازی زیرساخت‌ها و طراحی سازوکارهای نظارتی دقیق، به مقصد عدالت آموزشی نخواهیم رسید.

حالا هم که برای مجازی شدن مدرسه به دلیل آلودگی هوا مشکلاتی چون باکیفیت نبودن بستر کلاس مجازی مطرح می‌شود، مساله عدم وجود زیر ساخت باری دیگر مطرح می‌شود.

والدین می‌پرسند چرا این بستر فراهم نمی‌شود و برای دانش‌آموزان این نوع آموزش نوین هنوز فرهنگسازی نشده. به همین خاطر است که افت تحصیلی پس از کرونا و قوی نبودن پایه‌های آموزشی در دانش‌آموزان بارها معملمان را برآن داشته تا به کلاس مجازی «نه» بگویند.

باز نبودن مدارس چگونه بر آلودگی هوا اثر می‌گذارد؟

جدای از این بحث باید توجه داشت که تعطیلی مدارس در سطوح کوتاه و بلندمدت می‌تواند گره آلودگی هوای تهران را باز کند.

در سطح اول، بیشتر دانش‌آموزان و والدین با خودرو شخصی یا سرویس به مدرسه می‌روند. بنابراین تعطیلی مدارس باعث کاهش رفت‌وآمد روزانه هزاران خودرو می‌شود. کاهش خودروهای شخصی، به ویژه در ساعات پرترافیک صبح و عصر، منجر به کاهش انتشار ذرات معلق (PM2.5 و PM10) و دی‌اکسید نیتروژن می‌شود. این اثر، هرچند موقت، می‌تواند شاخص کیفیت هوا (AQI) را تا حدی بهبود دهد و فشار بر سیستم‌های اضطراری کاهش آلودگی را کم کند.

در سطح دوم، تعطیلی مدارس به معنای کاهش فعالیت‌های مدرسه‌ای است. گرمایش، سرمایش و مصرف برق تجهیزات برقی کاهش پیدا می‌کند.

در سطح سوم، سلامت دانش‌آموزان حفظ می‌شود؛ در این سطح اثری طولانی مدت بر سلامت جامعه در نظر گرفته می‌شود. کودکان به دلیل سیستم ایمنی و ریه‌های در حال رشد حساس‌تر هستند و قرار گرفتن مداوم در هوای آلوده می‌تواند منجر به آسم، کاهش عملکرد ریه و مشکلات مزمن سلامتی شود. از این روست که در دسته گروه حساس قرار گرفته و حتی در شرایطی که آلودگی هوا در محدوده نارنجی باشد کارشناسان کودکان را ملزم به ماندن در خانه می‌کند. به عبارت دیگر، حتی اگر تعطیلی کوتاه‌مدت باشد، به نوعی از سلامت نسل آینده حفاظت می‌شود.

در سطح چهارم نیز مساله فرهنگ‌سازی مطرح می‌شود. در واقع تعطیلی مدارس می‌تواند آگاهی عمومی نسبت به آلودگی هوا را افزایش دهد. از طرفی دیگر مدارس و آموزش و پرورش برآن می‌شود تا این فرصت را مغتنم شمرده و بر بسترسازی کلاس مجازی سرمایه‌گذاری کند.

دوئل مدارس و والدین به کجا می‌رسد؟

والدین نظاره‌گر تصمیم‌های آموزش و پرورش است. وقتی حسن عباس نژاد، دبیر کارگروه کاهش آلودگی هوای استان تهران، تاکید کرد: «آموزش و پرورش در جلسه روز گذشته کارگروه کاهش آلودگی هوای استان به شدت مخالف تعطیلی مدارس بود» والدین به تبعات آلودگی هوا بر سلامت فرزندانشان می‌اندیشیدند.

طبق گزارش WHO، قرارگیری در معرض آلودگی هوا می‌تواند خطر عفونت‌های ویروسی و باکتریایی را تا ۳۰٪ افزایش دهد. از طرفی دیگر سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند یا آن را بیش‌فعال نماید و به بیماری‌های خودایمنی منجر شود. با توجه به این اطلاعات که از نظرها دور نیست، به گفته کارشناسان، والدین بر اعتماد خود به تصمیم‌گیری‌های آموزش و پرورش تردید می‌کند.

این همان تصمیم‌هایی است که به زعم برخی کارشناسان سبب ناکامی سیستم آموزشی دولتی کشور در ایجاد فضایی قابل اعتماد برای والدین شده. از این روست که مهسا ساداتیِ روانشناس کودک و نوجوان و مشاور مدرسه به فرارو می‌گوید: «نتیجه این است که والدین ناچار می‌شوند بیشتر در روش‌های تربیتی معلمان و تصمیم‌های مدرسه دخالت کنند و دیگر نمی‌توان ساده به آن‌ها گفت که ورود نکنید.»

*