کلید تقویت مشارکت خانواده‌ها در بخش‌های ویژه بیمارستان

مراقبت از بیماران در بخش‌های ویژه همواره با چالش‌های فراوانی همراه است و خانواده‌ها نقش مهمی در این روند ایفا می‌کنند. حالا پرسش اصلی این است که چگونه می‌توان موانع موجود در مسیر مشارکت فعال خانواده‌ها را برطرف کرد.

به گزارش ایسنا، مفهوم مراقبت خانواده‌محور سال‌هاست که در نظام سلامت مطرح شده و تأکید آن بر حضور فعال مراقبین خانوادگی در روند مراقبت از بیمار است. چنین مشارکتی، علاوه بر حمایت عاطفی، به بهبود شرایط درمانی و روحی بیماران کمک می‌کند. مطالعات پیشین نشان داده‌اند که همراهی خانواده می‌تواند سطح هوشیاری بیماران را بالا ببرد، عملکرد تنفسی را تقویت کند و حتی روند جداسازی از دستگاه‌های حیاتی مانند ونتیلاتور را تسریع بخشد. در جامعه‌ای همچون ایران که پیوندهای خانوادگی و ارزش‌های فرهنگی و مذهبی بسیار پررنگ است، نقش خانواده در روند مراقبت اهمیتی دوچندان می‌یابد. با این حال، موانع بسیاری نیز در این مسیر وجود دارد که گاه امکان بهره‌گیری کامل از این ظرفیت را محدود می‌سازد.

از سوی دیگر، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اگر خانواده از فرآیند مراقبت کنار گذاشته شود، می‌تواند پیامدهایی جدی برای بیمار به همراه داشته باشد؛ از جمله کاهش سرعت بهبودی، افزایش اضطراب و حتی بالا رفتن هزینه‌های درمانی. با وجود چنین اهمیتی، هنوز بسیاری از مراکز درمانی به دلیل محدودیت‌ها یا دیدگاه‌های متفاوت پرستاران و مدیران، نتوانسته‌اند بستری کامل برای مشارکت فعال خانواده‌ها فراهم کنند. بنابراین شناسایی دقیق موانع و عوامل تسهیل‌گر در این زمینه، گامی کلیدی در جهت ارتقای کیفیت مراقبت به شمار می‌رود.

محبوبه شالی، عضو گروه پرستاری مراقبت‌های ویژه دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران، به همراه جمعی از همکاران خود، پژوهشی را در همین زمینه به انجام رسانده است. هدف آن‌ها بررسی دقیق چالش‌ها و همچنین عوامل کمک‌کننده‌ای بوده که می‌تواند حضور فعال خانواده‌ها را در فرآیند مراقبت از بیماران در بخش‌های ویژه امکان‌پذیر کند.

در این مطالعه، ۱۵۰ پرستار شاغل در بخش‌های مراقبت ویژه انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها، دو پرسشنامه طراحی شد؛ یکی مربوط به اطلاعات جمعیت‌شناختی پرستاران و دیگری برای بررسی موانع و عوامل تسهیل‌گر در مشارکت دادن خانواده‌ها در روند مراقبت. سپس اطلاعات به‌دست‌آمده با استفاده از نرم‌افزارهای آماری تحلیل شدند تا تصویری روشن از وضعیت موجود به دست آید.

نتایج پژوهش نشان می‌دهند که از دید پرستاران، بزرگ‌ترین مانع بر سر راه مشارکت خانواده‌ها، کمبود وقت پرستاران است. این عامل بیش از سایر موارد مانند کمبود نیرو یا نگرانی‌های مربوط به افزایش عفونت، به عنوان مانعی جدی در نظر گرفته شد.

از سوی دیگر، مهم‌ترین عامل تسهیل‌کننده مشارکت خانواده‌ها، ایجاد سیستم پاداش برای پرستارانی بود که موفق به استفاده از ظرفیت مراقبین خانوادگی می‌شوند. این یافته نشان می‌دهد که اگر پرستاران انگیزه بیشتری از سوی سیستم درمانی دریافت کنند، امکان به‌کارگیری خانواده‌ها در فرآیند مراقبت افزایش خواهد یافت.

با توجه به این نتایج که در «مجله پژوهش پرستاری ایران» وابسته به انجمن علمی پرستاری ایران منتشر شده‌اند، پژوهشگران توصیه کرده‌اند که مراکز درمانی برای بهبود شرایط، چند اقدام کلیدی را در دستور کار قرار دهند: افزایش تعداد نیروهای پرستاری، استفاده از پرستارانی با مهارت بالاتر در برقراری ارتباط با خانواده‌ها و طراحی نظام پاداش برای پرستاران فعال در این زمینه. چنین اقداماتی می‌تواند به شکل قابل توجهی فرهنگ مراقبت خانواده‌محور را تقویت کند.

اهمیت این یافته‌ها تنها به بخش‌های ویژه محدود نمی‌شود. مشارکت خانواده‌ها می‌تواند به الگویی برای سایر بخش‌های درمانی نیز تبدیل شود. حضور اعضای خانواده در کنار بیمار، علاوه بر کاهش اضطراب او، به بهبود همکاری میان کادر درمان و بیمار نیز کمک می‌کند.

این تعامل در نهایت منجر به کاهش مدت بستری، کاهش هزینه‌های درمانی و افزایش رضایت کلی بیماران خواهد شد. از این رو، لازم است سیاست‌گذاران نظام سلامت توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشند و دستورالعمل‌های مشخصی برای نحوه مشارکت خانواده‌ها تدوین کنند.

*