نام کدام خواننده آواز ایرانی با مولانا گره خورده است؟

شهرام ناظری ـ خواننده سرشناس آواز ایرانی ـ هنرمندی است که آثار برتر او فضایی عرفانی و البته پرهیاهو دارند و او چنان آثارش را اجرا کرده است که گویی مخاطب را به همان تجربیات عرفانی که خود گذرانده است، هدایت می‌کند. اما بیشتر آثار شاخص او با نام شاعر بزرگ ایرانی، یعنی جلال‌الدین محمد بلخی گره خورده است که اشعارش با ویژگی‌های عرفانی‌ شناخته می‌شود.

به گزارش ایسنا، اشعار مولانا ـ جلال‌الدین محمد بلخی ـ قرن‌هاست که یکی از منابع اصلی الهام برای فعالان موسیقی ایرانی بوده است. از ردیف‌خوانی‌های کلاسیک تا تصنیف‌های معاصر پاپ و تلفیقی، آثار مولانا بارها و بارها توسط هنرمندان مختلف اجرا شده‌اند و نقشی مؤثر در پیوند شعر عرفانی و موسیقی ایفا کرده‌اند.

البته استفاده از اشعار این شاعر در موسیقی بی‌دلیل نبوده و این لحن آهنگین اشعار اوست که هنرمندان موسیقی را به اشعارش علاقه‌مند نگاه داشته است.

همچنین گفته می‌شود مولوی خود در اشعارش به موسیقی، نغمه و سماع به‌عنوان ابزارهایی برای تجربه‌ی عرفانی اشاره کرده است و دیوان او به‌لحاظ وزن و قافیه از «آهنگ» و «ریتم» سرشار است؛ این ویژگیِ ذاتیِ شعری، ظرفیت بالایی برای تبدیلِ اشعارش به آثار موسیقایی پدید آورده است. پژوهش‌ها و مقالات فرهنگی نیز بر نقش بنیادین موسیقی در فهم شعر مولانا تأکید کرده‌اند.

حال همان‌طور که پیشتر اشاره شد، هنرمندان موسیقی متعددی در آثارشان از اشعار مولانا بهره برده‌اند که اگر بخواهیم شاخص‌ترین آنها را نام ببریم، باید به شهرام ناظری بپردازیم، به گونه‌ای که به باور بسیاری نام شهرام ناظری تداعی‌کننده نام مولانا است. ناظری آنقدر به اشعار مولانا در آثارش توجه نشان داده است که در دهه‌های گذشته مجموعه‌هایی اختصاصی با محوریت اشعار مولانا منتشر کرده است؛ آثاری مانند «مثنوی، موسی و شبان»، آلبوم «صدای سخن عشق»، آلبوم «مثنوی معنوی»، تصنیف «مست و دیوانه» و ... .

حال بسیاری از این آثار نقش مهمی در معرفی اشعار مولانا به مخاطبان موسیقی سنتی داشته‌اند و به همین جهت او به‌عنوان یکی از پیشگامان تلفیق ردیف و شعر عرفانی شناخته می‌شود.

البته که هنرمندان دیگری همچون محمدرضا شجریان در آلبوم‌ها و کنسرت‌های خود اشعار متعددی از مولانا را اجرا کرده‌ است؛ آثاری مانند تصنیف «یاران» و یا آلبوم «ساز خاموش» که تعدادی از قطعات برگرفته از اشعار مولانا هستند.

همچنین افراد دیگری مانند علیرضا افتخاری و محسن چاوشی در آثار خود، اشعاری عامه‌فهم از مولانا را برای جذب مخاطب گسترده‌تر استفاده کرده‌اند؛ آثاری مانند تصنیف «مرده بدم، زنده شدم» از افتخاری و آلبوم «مستانه» با تصانیفی الهام گرفته شده از اشعار مولانا.

البته که فراموش نشود اشعار مولانا دارای زبانی ساده و درعین‌حال مفهومی عمیقِ هستند که مخاطب می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند.

ریتم و آهنگین بودن اشعار طبیعیِ متون مولانا و محتوای عرفانی آن، خوانندگان را به تجربه‌ای فراتر از روایتِ معمول وا می‌دارد. این ترکیبِ معنوی و موسیقایی، مولانا را به منبعی کم‌نظیر برای خوانندگانِ سنتی و معاصر بدل کرده است.

*