وقتی چیزی به نام دریاچه ارومیه دیگر وجود ندارد

آذربایجان شرقی خشکی دریاچه ارومیه نه تنها یک بحران محیط زیستی محلی، بلکه تهدیدی ملی و حتی فرامنطقه‌ای است که پیامدهای بسیار مخربی بر خاک، آب، هوا، سلامت انسان و تنوع زیستی اقلیم آذربایجان و حتی کشور خواهد داشت.

دریاچه ارومیه یکی از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های ایران، طی چند دهه اخیر با کاهش شدید سطح و حجم آب مواجه شده است که می‌توان گفت از این پس آن را باید کویر ارومیه بنامیم، این روند که نتیجه ترکیبی از تغییرات اقلیمی، مدیریت نادرست منابع آب و بهره‌برداری بی‌رویه از حوضه آبریز است، پیامدهای گسترده‌ای بر محیط زیست منطقه و حتی فراتر از آن داشته و خواهد داشت.

افزایش ریزگردهای نمکی، تهدید تنوع زیستی، تغییرات اقلیمی محلی، فرسایش خاک و بیابان زایی و تاثیر مخرب بر سلامت انسان‌ها از جمله شیوع گسترده بیماری های ریوی، پوستی و فشار خون و اثرات اقتصادی و اجتماعی از جمله پیامدهای خشکی دریاچه ارومیه است.

افت شدید تولید محصولات کشاورزی که به تبع آن شاهد مهاجرت گسترده اهالی روستاهای اطراف دریاچه خواهیم بود، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای برای آذربایجان و حتی کشور به همراه خواهد داشت.

احیای دریاچه نیازمند یک معجزه الهی است

احمد بایبوردی رییس مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان‌شرقی و فعال محیط‌زیست در گفت‌وگو با ایسنا، عامل افزایش دمای بی‌سابقه در آذربایجان‌شرقی را خشکی دریاچه ارومیه عنوان کرد و گفت: در این منطقه با توجه به اینکه یک پهنه آبی وسیعی خشک شده، رطوبت هوا کاهش یافته و موجب کاهش بارندگی ها این منطقه شده است.

وی با بیان اینکه دریاچه ارومیه اکنون زیر ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب دارد، ادامه داد: در دهه ۷۰، این دریاچه ۳۳ میلیارد متر مکعب آب داشت که متاسفانه به این وضعیت بحرانی دچار شده است.

وی به بحران های زیست محیطی ناشی از خشکی دریاچه ارومیه اشاره کرد و گفت: افزایش دمای هوای اقلیم آذربایجان به ویژه تبریز و طوفان های نمکی مهم‌ترین مسائل ناشی از خشکی دریاچه هستند.

بایبوردی با بیان اینکه اگر شرکت داخلی و خارجی پیدا شود و ادعا کند می‌توانیم دریاچه ارومیه را احیا کنیم، بدون شک به دنبال کلاهبرداری است، تصریح کرد: طرح موضوع امکان احیای دریاچه ارومیه توسط انسان در این شرایط، کار غیر علمی است و برای احیای دریاچه باید یک معجزه الهی صورت بگیرد.

دریاچه تبدیل به تالاب ارومیه شده است

وی تصریح کرد: از این پس، دریاچه ارومیه را باید تالاب ارومیه بنامیم و چیزی بنام دریاچه دیگر وجود ندارد.

یک و نیم میلیارد دلار هزینه صرف احیای دریاچه ارومیه شد ولی نتیجه‌ای جز خشکی دریاچه نداشت

محمد درویش رئیس کمیته محیط ‌زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو و فعال محیط زیست در نشست تخصصی اهمیت، ضرورت و تاثیر توسعه اقتصاد چرخشی که در اتاق بازرگانی تبریز برگزار شد، با بیان اینکه هزینه‌کردهای میلیاردی برای احیای دریاچه ارومیه جز نابودی منابع مالی، نتیجه خاصی نداشته است، افزود: یک و نیم میلیارد دلار صرف هزینه احیای دریاچه ارومیه شد ولی نتیجه‌ای جز خشکی دریاچه نداشت.

وی با اشاره به وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه گفت: این دریاچه امروز در بدترین شرایط خود در چندین سال گذشته قرار دارد و با وجود صرف هزینه‌های کلان، وضعیت آن نه تنها بهبود نیافته بلکه وخیم‌تر شده است.

وی مشکلات و بحران های زیست‌محیطی خشکی دریاچه ارومیه را تشریح کرد و گفت: نادیده گرفتن استعداد و پتانسیل های زیست‌محیطی اقلیم این منطقه نه تنها استان های آذربایجان‌شرقی و غربی و کردستان را دچار مشکل کرده بلکه کل کشور دچار بحران زیست محیطی خواهد شد.

درویش ادامه داد: امروزه در اقلیم دریاچه ارومیه بیش از ۱۰۵ سد روی ۱۴ رودخانه احداث شده و نتیجه آن خشک شدن دریاچه ارومیه است و همچنین تالاب‌هایی چون هورالعظیم، شادگان و بختگان بهمین وضعیت دچار شده‌اند در حالی که هدف سدسازی ذخیره آب مازاد سیلاب‌هاست، نه مسدود کردن جریان پایه رودخانه‌ها که حیات اکوسیستم‌ها را تضمین می‌کند.

روزهای خوبی در حوزه دریاچه ارومیه پیش‌رو نداریم

محمدحسین حسن‌زاده مدیر کل حفاظت محیط زیست آذربایجان‌شرقی نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه متاسفانه در وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه روزهای خوبی را پیش‌رو نداریم، گفت: برخی مسائل در حوزه خشکی دریاچه ارومیه غیرقابل تصور است.

وی به ابعاد بحران زیست محیطی خشکی دریاچه ارومیه اشاره کرد و افزود: از بین رفتن قابلیت و ظرفیت‌های کشاورزی، شور شدن اراضی، پایین رفتن سطح سفره‌های آب زیرزمینی و به خطر افتادن سلامت مردم حاشیه دریاچه و ساکن در منطقه آذربایجان از جمله پیامدهای خشکی این دریاچه ارومیه است.

وی ادامه داد: فاصله گرفتن از کشاورزی غیراقتصادی و سنتی راه‌حلی است که باید در چند سال گذشته عملیاتی می‌شد و عدم بهره‌برداری از سفره های آب زیرزمینی از راهکار های فوری و ضروری در حوزه این دریاچه است.

حسن زاده تصریح کرد: حدود پنج میلیون تن محصول کشاورزی در آذربایجان‌شرقی تولید می‌شود که اگر ما با همین روش و تجهیزات سنتی، کشاورزی کنیم موجب کاهش کیفیت و ارزش اقتصادی محصولات خواهد شد.

*