واکاوی طرح حذف چهار صفر از پول ملی

در حال حاضر حذف چهار صفر از پول ملی روی میز دولت و مجلس قرار دارد و لزوم و چرایی آن در میان موافقان و مخالفان در حال بررسی است. در این میان بانک مرکزی به عنوان سیاستگذار پولی معتقد است که تصویر ریال ایران در سطح جهانی، تصویر مطلوبی نیست، ارزش پول ملی در حال حاضر نسبت به ارزهای خارجی به شدت افت کرده و مردم نیز در محاورات و معاملات خود از واحد فعلی پول یعنی ریال استفاده نمی‌کنند؛ بنابراین لزومی ندارد که واحد فعلی پول کشور را حفظ کرد.

به گزارش ایسنا، طی ماه‌های اخیر یکی از موضوعات داغ حوزه پولی و بانکی کشور، مسئله حذف چهار صفر از پول ملی بود که محمدرضا فرزین - رئیس کل بانک مرکزی - در همایش ملی بانک مرکزی در اردیبهشت ماه سال جاری به آن اشاره کرد و در کنار هدف‌گذاری‌هایی مثل تخصصی شدن بانک‌ها، یکی از اهداف اصلی بانک مرکزی در سال جاری را پیگیری پرونده حذف چهار صفر از پول ملی اعلام کرد.

طبق اعلام سیاستگذار پولی کشور، تصویر ریال ایران تصویر مناسب و صحیحی در سطوح مختلف اقتصاد جهانی نیست و اجرای این سیاست با توجه به تجربیات موفق جهانی و در «زمان مناسب» می‌تواند به بهبود تصویر ریال کمک کند که امری ضروری است و به همین منظور سیاست حذف صفر از پول ملی در دستور کار بانک مرکزی قرار دارد.

این ایده در دهه ۱۳۸۰ مطرح شد؛ اما به صورت جدی به سال ۱۳۹۸ باز می‌گردد که در آن دولت دوازدهم لایحه پیشنهادی بانک مرکزی برای حذف چهار صفر از پول ملی و تبدیل واحد ریال به واحد تومان را در جلسه هیات وزیران بررسی و به تصویب رساند تا وارد مرحله بعدی تصویب؛ یعنی بررسی توسط مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان شود و در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ در مجلس شورای اسلامی مقرر شد تا دولت طی سه سال آتی شرایط تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان را فراهم کند.

البته طی سال‌های اخیر اقداماتی برای نهادینه کردن این موضوع از سوی بانک مرکزی در سطح جامعه، صورت گرفت. اسکناس ۵۰۰۰ تومانی جدید تقریبا از ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۰ وارد بازار شد و اسکناس‌های ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ تومانی نیز از تابستان ۱۴۰۱ وارد بازار شدند. در اسکناس‌های جدید صفرها در قسمت بالا به صورت کمرنگ چاپ و در قسمت پایین کلا حذف شد.

واکاوی طرح حذف چهار صفر از پول ملی؛ هدف چیست؟

واکاوی طرح حذف چهار صفر از پول ملی؛ هدف چیست؟

همچنین، نمونه‌های دیگر را می‌توان در نمایش پول‌های جدید چاپ شده با واحد تومان (در کنار نمایش با واحد ریال)، مشاهده کرد. برای مثال در ایران چک‌های ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ هزار تومانی در کنار اعدادی از جمله ۵۰۰ هزار ریال، یک میلیون ریال و دو میلیون ریال، اعداد ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ نیز نوشته شده است که می‌تواند در راستای همین موضوع باشد.

واکاوی طرح حذف چهار صفر از پول ملی؛ هدف چیست؟

واکاوی طرح حذف چهار صفر از پول ملی؛ هدف چیست؟

با این حال، پس از پیگیری مجدد حذف چهار صفر از پول ملی از سوی رئیس کل بانک مرکزی برای سال جاری (۱۴۰۴)، در اوایل خرداد ماه امسال بود که سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس از در نوبت بررسی قرار گرفتن لایحه پیشنهادی حذف چهار صفر از پول ملی خبر داد و گفت که لایحه پیشنهادی حذف چهار صفر از پول ملی در نوبت بررسی کمیسیون اقتصادی قرار دارد و بدیهی است کمیسیون پس از بررسی کارشناسی با حضور مسئولان ذیربط، نظر نهایی خود را ارائه می‌دهد.

در این زمینه کارشناسان و متخصصان اقتصادی نظرات مختلفی در رابطه با حذف صفر از پول ملی، زمان‌بندی اجرا، نحوه اجرا و اولویت‌های موجود اقتصادی مطرح می‌کنند و در این باره سیاستگذار پولی معتقد است که ریال که در حال حاضر واحد رسمی پول ملی است، در محاورات و معاملات رایج استفاده نمی‌شود و در عمل مردم عبارت تومان را استفاده می‌کنند؛ بنابراین دلیلی ندارد که آن را حفظ کنیم و با حذف چهار صفر از پول ملی واحد پول به تومان و واحد خرد به قِران تبدیل خواهد شد. از سوی دیگر ارزش پول ملی نسبت به ارزهای خارجی افت کرده، لذا لازم است که صفرهای اضافه که محصول تورم طولانی مدت و کاهش ارزش پول ملی در مقابل دیگر پول‌های خارجی است، حذف شوند.

طبق اعلام بانک مرکزی، در حال حاضر بیش از ۱۰ میلیارد و ۴۰۰ میلیون قطعه اسکناس در کشور وجود دارد که اسکناس‌های موجود با ارزش فعلی، هزینه‌های زیادی را برای حمل و نقل در سطح ملی به همراه دارد. همچنین اسکناس‌هایی که بتوان در معاملات کلان از آنها استفاده کرد به علت ارزش پول فعلی ممکن نخواهد بود؛ چراکه مجبوریم اسکناس با صفرهای بسیاری منتشر کنیم؛ بنابراین با حذف صفر و تعدیل ارزش پول در مقابل، ارزهای خارجی می‌توان اسکناس‌هایی با ارزش بالا که مناسب معاملات کلان باشد، منتشر کرد.

علیرغم این، سیاستگذار پولی معتقد است با حذف چهار صفر از پول ملی، حدودا ۳۵ سال زمان لازم است که دوباره صفرها به میزان فعلی باز گردد و به خاطر وجود صفرهای زیاد در مقابل پول فعلی، محاسبات و حسابداری‌های اقتصادی در کشور با مشکلاتی روبرو است که در صورت حذف چهار صفر بسیاری از محاسبات، تسهیل می‌شود.

گام حاکمیتی برای اصلاح پول ملی

متعاقب این موضوع، هفته گذشته بود که حذف چهار صفر از پول ملی در کمیسیون اقتصادی مجلس تصویب شد و آنطور که در کمیسیون اقتصادی مجلس مطرح شده، با نهایی شدن بررسی ایرادات شورای نگهبان در کمیسیون اقتصادی، ‌این موضوع به احتمال بسیار زیاد در شهریورماه در صحن علنی مجلس مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.

به گفته ظهوریان - عضو کمیسیون اقتصادی مجلس - با قانونی شدن لایحه اصلاح ماده یک قانون پولی و بانکی، از سال ۱۴۰۶ از پول جدید استفاده ‌می‌شود و در فاز دوم یعنی از سال ۱۴۰۹ پول قدیم و چهار صفر به طور کامل از پول ملی حذف می‌شود.

همچنین هفته گذشته، سخنگوی دولت با اشاره به عوامل و دلایل حذف صفر از پول ملی گفت که حذف صفر از پول ملی مسیری است که تا امروز چندین کشور دنیا آن را انجام داده و حتی برخی از کشورها تا چند مرحله از حذف صفر از پول ملی خود اقدام کردند. بررسی این موضوع در کشور ما از سال ۱۳۸۶ آغاز شد و در دولت دوازدهم به صورت جدی دنبال شد و دولت چهاردهم اخیرا با ادامه این روند موافقت کرد.

سخنگوی دولت از مهمترین عوامل و اهداف برای حذف چهار صفر از پول ملی را اقدامی اصلاحی - ساختاری در اقتصاد خواند و تاکید کرد که به جهت تورم‌هایی که طی سال‌ها شاهد آن بودیم واحد پول اصلی یعنی «ریال» بدون استفاده مانده و این اقدام در راستای کاهش بار روانی و اصلاحات نهادی و ساختاری است؛ همچنین بحث چاپ اسکناس از دلایل دیگری است که دولت به دنبال آن است.

گفتنی است؛ تا امروز نزدیک به ۶۰ کشور در جهان اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کرده‌اند؛ به طور مثال آلمان ۱۲ صفر، برزیل ۱۸ صفر، ترکیه شش صفر، فرانسه و روسیه دو صفر از پول ملی‌شان حذف کرده‌اند که باتوجه به مطرح شدن اجرای این راهکار در کشور ما، بررسی تجربه هر کدام از این کشورها و شکست و موفقیت آنها می‌تواند در اجرای درست حذف صفر از پول ملی، زمانبندی یا حتی بازنگری در زمانبندی آن نیز راهگشا باشد.

*