تجارت جاسوسی

جهان جاسوسی در حال تحول است. در عصری که فناوری‌های پیشرفته، به‌ویژه هوش مصنوعی، نحوه جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات را دگرگون کرده‌اند، سازمان سیا با چالش‌های بی‌سابقه‌ای روبه‌روست.

به گزارش ایسنا، به نقل از دیروزبان، مقاله‌ای تازه از واشنگتن پست، به بررسی این تغییرات و تأثیر آن‌ها بر آینده جاسوسی پرداخته است. این گزارش نشان می‌دهد که چگونه فناوری‌های جدید، از جمله هوش مصنوعی، نظارت همه‌جانبه فنی و داده‌های کلان، بازی جاسوسی را تغییر داده و سازمان‌های اطلاعاتی را وادار به بازنگری در روش‌های سنتی خود کرده‌اند.

جاسوسی، هنری باستانی است که قدمت آن به برخی متون مذهبی و تاریخی، از جمله کتاب مقدس، متون یونانی، پارسی و چینی بازمی‌گردد. این هنر بر دو ستون اصلی استوار بوده است: پنهان‌کاری (یا همان پوشش) و تکنیک‌های مخفی‌سازی حرکات و ارتباطات (یا همان تجارت جاسوسی). اما فناوری‌های مدرن این دو ستون را متزلزل کرده‌اند. نظارت همه‌جانبه فنی، شامل دوربین‌های مداربسته مجهز به تشخیص چهره، حسگرهای بیومتریک و ردیابی تلفن‌های همراه امکان مخفی ماندن جاسوسان را به شدت کاهش داده است.

آرون براون، یک افسر سابق سیا و تکاور ارتش، یکی از پیشگامان این تحول است. او در سال ۲۰۱۸، زمانی که هنوز افسر سیا بود، در مطلبی در وبلاگش هشدار داد که الگوریتم‌های تشخیص راه‌رفتن به‌زودی قادر خواهند بود افراد را نه‌تنها از طریق چهره، اثر انگشت یا DNA، بلکه از طریق نحوه راه رفتنشان شناسایی کنند. این پیش‌بینی، که در آن زمان از سوی برخی همکارانش به‌عنوان «هراس افکنی» تلقی شد، حالا به واقعیت پیوسته است. مطالعه‌ای در ماه گذشته اما نشان داد که مدل هوش مصنوعی FarSight با استفاده از تشخیص راه‌رفتن، بدن و چهره تا ۸۳ درصد در شناسایی افراد از فاصله ۱۰۰۰ متری دقت دارد، حتی زمانی که چهره آن‌ها مخفی باشد.

عملیاتی که ممکن شد

سیا در حال بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای بهبود عملیات خود است. براون پس از خروج از سیا، شرکتی به نام لومبرا تأسیس کرد که هدف آن ساخت «عامل‌های هوش مصنوعی» است که می‌توانند داده‌هایی را که نیت دشمن را آشکار می‌کنند، پیدا کرده و ارزیابی کنند و بر اساس آن‌ها اقدام کنند. لومبرا یکی از چندین استارتاپی است که در سال ۲۰۲۵ در حال بازتعریف جاسوسی هستند. به عنوان مثال، شرکتی دیگر از داده‌ها برای شناسایی پژوهشگرانی که ممکن است با سرویس‌های اطلاعاتی چین ارتباط داشته باشند استفاده می‌کند. شرکتی دیگر با استفاده از تکنیکی به نام ADINT (هوش تبلیغاتی)، الگوهای داده را به روشی مشابه شرکت‌های تبلیغاتی تحلیل می‌کند. فناوری دیگری به نام Obscura سیگنال‌های تلفن همراه را بین حساب‌های مختلف جابه‌جا می‌کند تا شناسایی یا رهگیری آن‌ها دشوار شود.

این فناوری‌ها نشان‌دهنده تغییر الگوها در جاسوسی هستند. در گذشته، جاسوسان سیا، مانند آنتونیو ج. مندز، رئیس بخش تغییر چهره در دهه ۱۹۸۰، از ماسک‌های پیچیده و تکنیک‌های جعلی برای تغییر ظاهر افراد استفاده می‌کردند. این تکنیک‌ها، که در سریال‌هایی مانند «آمریکایی‌ها» یا فیلم‌های «مأموریت غیرممکن» به تصویر کشیده شده‌اند، مانند آثار هنری بودند. اما امروز، فناوری‌های تشخیص هویت پیشرفته، این روش‌های سنتی را ناکارآمد کرده‌اند.

جذب جاسوس از راه دور

در حالی که فناوری‌های جدید فرصت‌هایی را برای سیا فراهم می‌کنند، چالش‌هایی نیز به همراه دارند. جان رتکلیف، مدیر سیا، در جلسه تأیید سنا اعلام کرد که جمع‌آوری اطلاعات انسانی در سطح مورد نیاز نیست. از سال ۲۰۱۹، استخدام جاسوسان جدید به میزان دو رقمی کاهش یافته است. رتکلیف بازسازی نیروی جاسوسی را در اولویت قرار داده، اما این کار با موانع متعددی روبه‌روست. به عنوان مثال، شهر پکن به تنهایی بیش از یک میلیون دوربین مداربسته دارد که بسیاری از آن‌ها مجهز به برنامه‌های تشخیص چهره پیشرفته هستند و می‌توانند میلیون‌ها نفر را به‌صورت همزمان ردیابی کنند.

سیا برای جذب جاسوسان جدید به روش‌های خلاقانه روی آورده است. در ماه می ۲۰۲۵، این سازمان دو ویدیوی به زبان چینی منتشر کرد که با هدف تشویق مقامات ناراضی چینی به همکاری با آمریکا طراحی شده بودند. این ویدیوها، که به شکاف‌های ثروت در چین و ناپدید شدن ناگهانی مقامات حزب کمونیست اشاره داشتند، بخشی از استراتژی جدید سیا برای جذب جاسوسان از راه دور بودند. این رویکرد در سال ۲۰۲۳ برای جذب روس‌های ناراضی از جنگ اوکراین موفقیت‌هایی کسب کرده بود.

علاوه بر چالش‌های فناوری، سیا با تهدیدات جدیدی مانند «سندرم هاوانا» (استفاده از سلاح‌های فرکانس رادیویی برای آسیب مغزی) و نفوذ چین به سیستم‌های مخابراتی آمریکا (حمله‌ای موسوم به «طوفان نمک») مواجه است. شورای امنیت ملی دولت بایدن در آخرین ماه‌های خود اعلام کرد که امواج الکترومغناطیسی یا صوتی ممکن است توضیحی برای برخی موارد سندرم هاوانا باشد. دو سازمان اطلاعاتی آمریکا احتمال استفاده از سلاح‌های فرکانس رادیویی پالسی توسط یک دولت خارجی را «محتمل» یا «تقریباً برابر» ارزیابی کردند. گزارش‌هایی نیز از برنامه تحقیقاتی روسیه برای توسعه «سلاح‌های موجی» خبر می‌دهند.

از سوی دیگر، حمله «طوفان نمک» چین به سیستم‌های مخابراتی آمریکا نشان‌دهنده آسیب‌پذیری‌های جدید است. این حملات توانایی چین برای هدف قرار دادن زیرساخت‌های حیاتی آمریکا از طریق حملات سایبری را برجسته می‌کند. رتکلیف با این چالش‌ها مواجه است در حالی که دولت جدید به ریاست دونالد ترامپ قصد دارد حدود ۱۲۰۰ نفر از نیروی کار سیا را کاهش دهد، اقدامی که برخی معتقدند ممکن است به جای چربی، عضله سازمان را هدف قرار دهد.

فرصت‌های هوش مصنوعی

سیا از هوش مصنوعی نه‌تنها برای تحلیل، بلکه برای کمک به جاسوسان در پنهان ماندن استفاده می‌کند. ناند مولچاندانی، اولین مدیر فناوری سیا، ابزارهایی توسعه داده که به تحلیلگران اجازه می‌دهد با نسخه‌های مجازی رهبران خارجی ـ«گفت‌وگو» کنند. این ابزارها، که با داده‌های جمع‌آوری‌شده از منابع مخفی و عمومی ساخته شده‌اند، به پیش‌بینی رفتارها کمک می‌کنند. علاوه بر این، فناوری‌های جدید به جاسوسان کمک می‌کنند تا در شهرهای تحت نظارت شدید، مانند کشورهای اقتدارگرا، حرکت کنند. سیا همچنین در حال همکاری با بخش خصوصی است. داون مایرریکس، که بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۱ مدیر بخش علم و فناوری سیا بود، پس از بازنگری تلاش‌های سازمان، بر لزوم پذیرش فناوری‌های تجاری تأکید کرد. اما همکاری با بخش خصوصی چالش‌هایی دارد، از جمله بوروکراسی پیچیده و نیازهای محرمانه سیا. مولچاندانی با اصلاح فضای کاری و ساده‌سازی قوانین، تلاش کرده تا این همکاری را تسهیل کند.

آینده جاسوسی

جهان جاسوسی در سال ۲۰۲۵ در حال تغییر سریع است. فناوری‌های جدید، از هوش مصنوعی گرفته تا داده‌های کلان و نظارت همه‌جانبه، قوانین بازی را بازنویسی کرده‌اند. سیا و دیگر سازمان‌های اطلاعاتی باید بین حفظ محرمانگی و بهره‌گیری از فناوری‌های جدید تعادل برقرار کنند. همان‌طور که آرون براون می‌گوید، برخی از باهوش‌ترین افراد سیا در حال کار روی این مسائل هستند و راه‌حل‌های نوآورانه‌ای ارائه می‌دهند.

این تحولات تنها به سیا محدود نمی‌شود. چین نیز به شدت در هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده و از آن برای تحلیل اطلاعات، برنامه‌ریزی عملیاتی و بهبود هدف‌گیری نظامی استفاده می‌کند. رقابت برای برتری در هوش مصنوعی به یک مسابقه جهانی تبدیل شده که می‌تواند آینده امنیت جهانی را شکل دهد.

*