خواب تل‌آویو برای خاورمیانه کابوس اردوغان شد

گروهی از ناظران با اشاره به تحولات اخیر خاورمیانه و تغییر لحن مقام‌های سیاسی ترکیه بر این باورند که آنکارا با تشدید درگیری‌ها رویکرد خود را محتاطانه‌تر کرده تا بدین طریق بتواند از پس لرزه‌های تنش‌های ژئوپلتیکی که می‌تواند دامانش را بگیرد، در امان باشد.
به گزارش ایسنا، به نقل از اقتصادنیوز، پیشنهاد هفته گذشته رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه مبنی بر اینکه "هدف بعدی اسرائیل، ترکیه است" نشان دهنده تغییر اساسی در لفاظی آنکاراست، آن هم در شرایطی که جنگ غزه یکساله می‌شود. در حالی که ترکیه به طور مداوم تجاوز اسرائیل عامل تنش و افزایش تهدیدها در منطقه قلمداد می‌کند، ترسیم فعل و انفعال‌های تل‌آویو به عنوان تهدید مستقیم برای ترکیه تحولی قابل توجه است.
ترکیه به هراس افتاد!
به نوشته عرب نیوز، موقعیت ژئوپلیتیکی ترکیه به‌ویژه با توجه به واکنش‌های نظامی ایران به اقدامات اسرائیل، ناگزیر پای این بازیگر را به میدان درگیری در غزه کشانده است. بیانیه‌های رهبران آنکارا نه تنها منعکس کننده نگرانی‌های آنها برای ثبات منطقه است؛ بلکه این گروه از پیامدهای احتمالی گسترش جنگ در غزه هراس دارند. از همین رو آنکارا ده‌ها نفر را که مظنون به ارتباط با موساد هستند دستگیر و بازداشت کرده است. نعمان کورتولموش رئیس پارلمان ترکیه نیز با اردوغان هم صدا شده و همزمان برخی از روزنامه‌نگاران و سیاستگذاران نیز تهدید اسرائیل علیه ترکیه را برجسته کردند. اسرائیل با ادعای احیای «سرزمین موعود» به دنبال آن است تا بخش‌هایی از لبنان، سوریه، عراق، مصر، اردن، کویت و ترکیه را در اختیار داشته باشد. این تهدید به واسطه انتشار مقاله‌ای جنجالی در جروزالم پست که به طور خاص به لبنان اشاره دارد، برجسته شد. واکنش‌های تند موجب شد تا این نشریه اسرائیلی مقاله ادعایی را حذف کند، اما در این باره بحث‌های داغی در رسانه‌های اجتماعی مطرح شد و منتقدان این نشریه را به حمایت از ایدئولوژی‌های توسعه‌طلبانه متهم کردند. همین گزاره نگرانی‌های ترکیه را افزایش داده است.
علاوه بر این، به نظر می‌رسد سیاستگذاران ترکیه به دنبال این هستند تا پیامی را نه برای اسرائیل بلکه برای آمریکا ارسال کنند. بعید است که ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو هدف نظامی مستقیم برای اسرائیل قلمداد شود، اما حمایت تزلزل ناپذیر آمریکا از اسرائیل زمینه‌ساز نگرانی آنکارا شده است. ترکیه پس از حمله موشکی هفته گذشته ایران به اسرائیل بیش از هر زمان دیگر محتاط شده، بالاخص بعد از آن که جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا از تعهد تزلزل ناپذیر این کشور از تل‌آویو گفت، دغدغه‌های آنکارا دو چندان شد. حقیقت آن است که حمله اسرائیل به لبنان تعجب آور نبود، اما شدت حملات به سان اخطاری برای ترکیه قلمداد شد. تعامل ترکیه با لبنان حول یک استراتژی گسترده‌تر در خاورمیانه قابل تبیین است. در حالی که اعتقاد ادعایی بر این است که فعل و انفعال‌های آنکارا در لبنان با هدف مقابله با نفوذ ایران انجام می‌شود، به نظر می‌رسد انگیزه دیگر این بازیگر مقابله مستقیم با اسرائیل باشد. برای دهه‌ها، ترکیه به طور فعال سیاست خارجی چند بعدی را در لبنان دنبال می‌کند و به دنبال تقویت نفوذ خود از طریق کمک‌های بشردوستانه و توسعه‌ای در این کشور است. از همین رو با افزایش حملات اسرائیل به لبنان، صدها شهروند لبنانی وارد استانبول شدند.
پشت پرده ماجراجویی اسرائیل در لبنان
اردوغان هشدار داده که عواقب عملیات زمینی در لبنان با پیامدهای سیاست‌های پیشین اسرائیل در تضاد قرار دارد. به گفته او ترکیه در کنار لبنان خواهد بود و با تمام امکانات از این بازیگر حمایت خواهد کرد. چنین موضع گیری موجب شده تاگمانه زنی‌ها درباره قصد و هدف اردوغان جهت اعزام نیرو به لبنان افزایش پیدا کند، اما بعید است آنکارا درگیر چنین ماجراجویی شود. سربازان ترک در حال حاضر در لبنان مستقر شده‌اند، زیرا بخشی از نیروی موقت سازمان ملل هستند، نیروهایی که در سال 1978 زمانی که اسرائیل از لبنان خارج شد، در این منطقه مستقر شدند. نیروی حافظ صلح برای تامین امنیت و کمک به دولت لبنان در بازسازی اقتدار خود در تعریف شده‌اند. قرار بود نیرو حائل ایجاد شود اما امروز ثابت شده که این مقوله نتیجه بخش نیست. علاوه بر این، اسرائیل از هدف قرار دادن اعضای سازمان ملل و عبور از خط قرمزهای بین‌المللی ابایی ندارد.
با این حال، حضور نیروهای ترکیه در میان اعضای سازمان ملل می‌تواند از اقدام نظامی اسرائیل علیه آنها جلوگیری کند. اگر اسرائیل عملیات نظامی‌اش در لبنان را تشدید کند، این قدرت را دارد تا به شکل قابل توجهی توازن قدرت در منطقه را بازتعریف کند و پویایی درگیری‌ها را پیچیده‌تر. به ادعای عرب نیوز، همچنین گزاره می‌تواند در سوریه نیز به تصویر کشیده شود. اگرچه ترکیه ممکن است بازیگری کلیدی نباشد و سرمایه گذاری مستقیم‌اش در لبنان اندک باشد، مقامات آنکارا نگران هستند که جنگ بین اسرائیل و حزب‌الله زمینه‌ساز گسترش رویارویی‌ها و تنش‌ها شده و بر منافع ترکیه در کشورهای مختلف تأثیر منفی گذارد.
هراس از افزایش پیامدهای حمله های اسرائیل به لبنان، بر استراتژی ژئوپلیتیک آنکارا تأثیر می‌گذارد. سیاستگذاران نه تنها نگران پس لرزه‌های فوری چنین رویارویی برای لبنان هستند، بلکه از احتمال درگیری بزرگتر که می‌تواند منافع ترکیه در سراسر منطقه را تحت تاثیر قرار دهد، نگرانند. در این زمینه، ترکیه با برجسته کردن حامی حاکمیت و ثبات لبنان، قصد دارد موقعیت منطقه‌ای خود را تقویت و پیام مهمی به آمریکا و دیگر متحدان اسرائیل برای جلوگیری از تشدید بیشتر درگیری ارسال کند. در پایان، اگرچه آنکارا تا کنون لحن تند دیپلماتیک خود علیه اسرائیل را تغییر نداده، این احتمال وجود دارد که افزایش تنش‌ها موجب شود تا این بازیگر رویکرد محتاطانه تری در پیش بگیرد.

*