فاصله بوم‌گردی‌های مازندران از تجربه زیستِ بومی

به گزارش صنعت نیوز، ویژگی برجسته اقامتگاه‌های بوم‌گردی‌ تجربه اصیل زندگی بومی و محلی است، اما در مازندران بخش زیادی از جریان رو به رشد بوم‌گردی‌ فقط به اقامت در واحدهای آراسته شده با کاهگل ‌و اجزای بومی که برخی از آن‌ها غذای محلی عرضه می‌کنند محدود شده و خبری از تجربه زیستِ بومی و درکِ اجزای زندگی بومیان در این اقامتگاه‌ها نیست.
چند سالی می‌شود که ذائقه گردشگران از حضور و تماشای صرفِ مقاصد گردشگری به سمتِ تجربه‌های نو و لمسِ زندگی بومی سوق پیدا کرده است. مثل تجربه زندگی در گالش‌منزل‌های مازندران یا قرار گرفتن در جریان یک زندگی واقعی بومی و محلی و این‌که چگونه و با چه کیفیتی از درکِ یک زیستِ مبتنی بر فرهنگ و اقلیمِ منطقه میزبان، صبح را به شب می‌رسانند و شب را به طلوع خورشید پیوند می‌زنند.
از آماده شدن صبحانه زمانی که هنوز ردی از خورشید در آسمان نیست تا رفتن به سمت و سوی کارهای روزانه، دوشیدن شیر و روانه کردن دام‌ها به سمت دشت و بازگرداندن‌شان، پختِ شیر محلی، درک و لمس پختِ نان، مشاهده فرآیند تولید ماست و پنیر به روش‌های خاص و در ظروف مخصوص، فعالیت‌های باغی و کشاورزی و تجربه‌هایی که هرکدام‌شان هنوز برای بومیان منطقه هم جذاب هستند می‌توانند به اجزای یک شبانه‌روز اقامت مهمانان در یک واحد اقامتی بوم‌گردی باشند.
با این تعریف پرسش اینجاست که واحدهای بوم‌گردی مازندران آیا توانسته‌اند دور از تصنعی بودن و حفظ ظاهر، گردشگران را به یک زیستِ بومی و محلی دلچسب دعوت ‌کنند؟ در اغلب موارد پاسخ منفی است. در واقع نگاهی به صفحه‌های تعدادی از بوم‌گردی‌های مازندران به ویژه در غرب استان که عمده مسافران استان را میزبانی می‌کند نشان می‌دهد که حاشیه‌ها پررنگ تر از متن است و بوم‌گردی‌ها بیش از آن‌که تجربه‌گرا باشند به سمت و سوی اقامت در فضایی تصنعی حرکت کرده‌اند.
زنجیره ارزش ناقص گردشگری
یک کارشناس گردشگری تمرکز صرفِ دولت‌ها بر موضوع سفر بدون توجه به شکل‌گیری زنجیره ارزش را عامل بروز چنین وضعیتی می‌داند و می‌گوید: در چنین شرایطی بخش‌های مختلف گردشگری غیرفعال و ناقص حرکت می‌کنند. به همین دلیل گردشگری کنترل نشده‌ای داریم که نه تنها منابع را نابود کرده و ارزش افزوده‌ای را ایجاد نمی‌کند، بلکه جاذبه‌های گردشگری را هم روزبه‌روز رو به نابودی سوق می‌دهد.
به گفته‌ حسین گَلیَن‌مقدم نبود سیاستگذاری دولت‌ها در تکمیل زنجیره ارزش گردشگری موجب شده که سرمایه‌گذاران بدون آموزش و آگاهی به این بخش ورود کنند که همین ناآگاهی ناشی از نبود آموزش باعث شده عمده فعالیت‌های بوم‌گردی به اقامت و در نهایت سروِ غذای محلی و حفظ ظواهر خلاصه شود و این واحدها از کارکرد اصلی خود دور شوند.
تولید محتوای مبتنی بر تجربه
وی می‌افزاید: نه تنها بوم‌گردی‌ها آگاهی لازم برای معرفی جاذبه‌هایی از جنسِ تجربه را ندارند، بلکه جامعه مهمان نیز نسبت به خدمات مبتنی بر تجربه در یک منطقه آگاه نیست. در نتیجه زنجیره ناقصی از گردشگری در جریان است.
گلین‌مقدم ضعف در تولید محتوایی از جنسِ تجربه‌ را از دیگر عوامل به حاشیه رفتن اهداف اصیل بوم‌گردی توصیف می‌کند و می‌گوید: اقامتگاه‌های بوم‌گردی باید ‌تولید محتوای خوب و خدماتِ مبتنی بر تجربه را در دستور کار خود قرار دهند تا از این طریق جامعه مهمان را به کسبِ تجربه‌های منطقه خود دعوت کنند.
وی با اشاره به لزومِ تغییر سیاست‌های دولت مبنی بر تکمیل زنجیره ارزش، قرار گرفتن شرکت‌های تولید محتوا در کنار بوم‌گردی‌ها را از دیگر راهکارهای برون‌رفت از این وضعیت معرفی می‌کند و می‌افزاید: تولید محتوای خوب مبتنی بر تجربه‌های بومی و محلی کمک می‌کند که بوم‌گردی‌ها از اقامت‌محوری به سمت تجربه‌محوری حرکت کنند. به این معنی که با عرضه‌ تجربه‌های جدید برای مخاطب نیاز ایجاد کنند، مخاطب برای کسبِ این تجربه هزینه پرداخت کند و از این طریق یک جریانِ کسب و کار گردشگری با بازارهای پایدار شکل بگیرد.
دوریِ بوم‌گردی‌ها از تجربه‌سازی برای مهمانان
به طور معمول سفرِ رایج در کشورما به ویژه برای مناطق شمالی سفری بدون چالش و کنش و تجربه است. عمده مسافران ورودی به شهرهای شمالی به دنبال آن هستند که همان امکانات شهر را در روستاها و بوم‌گردی‌ها تجربه‌ کنند. به همین دلیل روستاییان برای جذب گردشگر، شرایط زندگی خود را تغییر می‌دهند. اتفاقی که موجب شده عمده بوم‌گردی‌ها از اهداف اصلی شکل‌گیری خود دور شوند و به مراکز اقامتی صرف و خالی از تجربه بکر تبدیل شوند. در حالی که تمرکز بر تجربه‌گرایی باعث می‌شود گردشگر فضایی بکر و نو را تجربه کند و از مسافر ناظر به گردشگری فعال تبدیل شود که نتیجه آن حفظ فرهنگ بومی ‌و یک جریان گردشگری پایدار و ارزش آفرین است.
مازندران بیش از سه هزار روستا دارد که محل سکونت دائمی نیمی از جمعیت استان است. در این مناطق ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای برای جذب مسافران و گردشگران وجود دارد. به طوری که بنا به اعلام اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بیش از ۲۵ درصد مسافرانی که به این استان می‌آیند در روستاها اقامت می‌کنند و تعداد اقامتگاه‌های بوم‌گردی مجوزدار و فعال استان ۳۷۲ واحد است.
چندی پیش مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران اعلام کرد که طرح چگونگی ساخت و قواعد اجرای اقامتگاه‌های بومگردی در خارج از بافت روستاها از سوی این اداره کل تهیه و کارگروه امور زیربنایی مازندران آن را تصویب کرد.
به گفته حسین ایزدی نهایی شدن اجرای این مصوبه منوط به تصویب آن در شورای برنامه‌ریزی استان است تا از این پس متقاضیان راه‌اندازی واحدهای بومگردی بتوانند به این امر بپردازند.
با توجه به استقبال از ایجاد واحدهای بوم‌گردی در استان برنامه‌ریزی برای هدایت کردن شیوه فعالیت این واحدها نیز امری ضروری است تا طی سال‌های آتی فعالیت واحدهای بوم‌گردی در مازندران روی ریل اصلی‌اش جریان داشته باشد.

*